51001 IMGv36

^konnych    ■ B pracownika, członka organizacji społeczny H

politycznych itp.) należy stwierdzić, że niesłyszący często nie dorówn^? I tych wszystkich zakresach i odbiegają od poziomu dojrzałości ggM lecznej przeciętnego słyszącego.

Jak: powiedzieliśmy, uszkodzenie., słuchu, a więc i lojScio-we'I zmniejszenie doświadczeń sensorycznych, _ wpływa na rozwój fizyczny; umysłowy. emocjonalny i dojrzałość społeczną niesłyszącego, a zatem i H odmienną jakość cech osobowości niesłyszącego, w porównaniu I osobami słyszącymi. Wynika ona bowiem z innych doświadczeń^ do ^: kttrych niesłyszący dochodzi odrębnymi drogami, czego jednym ze wskaźników są m. in. wyobrażenia surogatowe¹*. Dojrzałości społeczna, a konkretnie osiągnięty jej poziom jest ściśle związany z prze-J biegiem procesu rozwojowego. Jeżeli przyczyna, która spowodował® uszkodzenie słuchu, dodatkowo nie wpłynęła na uszkodzenie centralnego systemu nerwowego, osoba z uszkodzonym słuchem — mimo odmiennego sposobu zdobywania wiedzy o świecie (głównie drogą wzrokowo-dOoM kawo-łan estetyczną, a więc ilościowo i jakościowo inną niż droga osoby słyszącej), po zapewnieniu jej adekwatnej do uszkodzenia, rewalidacyjnej pomocy — może osiągnąć normalny «poziom rozwoju osobowość* (zdolność do rozwoju i samorozwoju).

Postulat wszechstronnie rozwiniętej osobowości, .w najogólniejszymi ujęciu, ocena zatem osiągać przez”:

samoocenę i przekonania jednostki;

— kształtowanie określonych dyspozycji ins t r um ea^fi nycŁ, jak intełigencji i zdolności, wiedzy, umiejętności i nawyków.® Psychologiczną podstawę kształtowania dyspozycji kierunkowych, które się dokonuje w procesie wychowania, oraz kształtowania dyspo-^ zycji uistrumentalnych, które się dokonuje w procesie nauczania, sta- j ogólne prawidłowości teorii uczenia się wspólne dla każdej odmiany wychowania. Efektywne kształtowanie wymienionych dwu ro-dzajów dyspozycji w rewalidacji surdopedagogicznej jest w pełni mo-•■ffcpt wtedy, kiedy określimy postulowany (jaki być powinien) oraz realny    może być) kształt osobowości jednostki ndesłyszącej. |

Ka pytanie, jaki wychowanek powinien być odpowiada teleologia wychowania. Jaki powinien być wychowanek z uszkodzonym słuchem— H pscHem surdopedagogiki. Nie ulega wątpliwości, że ogólne cele wychowania obowiązują także i w rewalidacji surdopedagogiczne j. 1 w pe-dagpgiee tok*I masowej oraz w pedagogice specjalnej obowiązuje wzo-

g kształtowanie określonych dyspozycji kaerunko wych, do których, zaliczajmy: potrzeby i dążenia, wartości i ideały, postawjji

£j&.Gmqpnaw«ka, PseUtęofffkn specjalna (Skrypt wykładów), Warszawi

fc* tf.

rzec osobowości wszechstronnie rozwiniętej. Innymi słowy, cele_

teliczine-właściwe są takie same we wszystkich odmianach nia. Natomiast cele heteroteliczne-pośrednie, za pośrednictwem kt6ryl|l|S zmierzamy do osiągania celów autotelicznych, muszą być dostosowań# -do indywidualnych możliwości i ograniczeń jednostki, wynikających fefP specyfiki różnych rodzajów upośledzenia. Zatem dla rewalidacji surdo- I pedagogicznej ważne jest nie tylko to, jaki wychowanek być powmtea^J ale także to, jaki zakres wiadomości i sprawności oraz jakie potrzeby, ^19 dążenia, postawy, wychowanek może i powinien sobie przyswoić. To-tafl.no uszkodzenie słuchu powoduje, że osoba nim dotknięta nigdy nie będzie słyszeć; w uszkodzeniach słuchu o różnym stopniu i zakresie percepcja słuchowa jest jednak także zaburzana — rozwój rozumiaafrsM zatem jako wzrost ilościowy i jakościowa zmiana, jako rezultat wymiany informacji ze środowi^dem społeczno-przyrodniczym, dojrzewania i uczenia się jest możliwy za pośrednictwem głównie zmysłów wzroku, dotyku i kinestetyki. Znaczenie śłu- I chu, a ściślej zachowanych jego resztek, jest niezwykle ważne, choć ■ częstokroć jedynie uzupełnia doznania odbierane za pośredr I nictwem innych zmysłów.

Osiąganie celów ogólnowychowawczych, autotelicznych w surdope-dagogice odbywa się poprzez i w toku realizacji celów pośrednich, hete-rotelicznych, w procesach rewalidacyjnych: usprawnienia, kompensacji i korektury. Jedne i drugie cele są osikane równocześnie. Innymi słowy wszechstronny rozwój osobowości niesłyszącego .wychowanka zgodnie z ideałem społeczno-wychowawczym jest możliwy jedynie w toku osiągania celów rewalidacyjnych.

{ Podstawowym celem surdowychowania jest akwizycja języka, czyfli przyswojenie mowy, w systemie językowym oraz wszechstronny rozwój za jego pośrednictwem s— innymi słowy „wychowanie w języku i przez język”. Rezultatem tego wychowania jesit kompetencja komunikatywna, na którą składają się komiip et enc j e gramatyczna i 1 ekso t aktyczna⁸. Osiągnięcie przez ucznia niesłyszącego kompetencji komunikatywnej jako rezultatu wychowania w języku i przez język umożliwia osiągnięcie naczelnego celu surdopedagogiki, jakim jest afiliacja rewali- ^ d a c y j n a. Rozwój umiejętności operatywnego posługiwania się językiem w jego werbalizowanej formie, przynajmniej w piśmie, stanowią więc podstawę całego procesu wychowawczego, to iest rozwoju dyspozycji kierunkowych i dyspozycji instrumentalnych. 1

²¹ Pojęcie celów autotelicznych i heterotelicznych omawia H. Muszy Wstęp do metodologu pedagogiki, Warszawa 1971, s. 70—75.

** Pojęcie kompetencji komunikatywnej znajdujemy np. w pracy; Podręczny słownik językoznawstwa stosowanego, Warszawa 1984.