51612 img011

uczenia się mogą być więc dodatkowo rozpoznawane wtedy, gdy trudności na przykład w czytaniu są znacznie poważniejsze niż trudności zazwyczaj występujące przy takich deficytach sensorycznych.

W obydwu klasyfikacjach wskazuje się na liczne związki trudności w uczeniu się z innymi zaburzeniami. Współwystępować z nimi mogą: nieprawidłowy rozwój społeczny (niedojrzałość społeczna, zaburzenia przystosowania społecznego), nieprawidłowy rozwój emocjonalny i osobowościowy (niska samoocena, depresja, zaburzenia emocjonalne), zaburzenia zachowania oraz nadpobudliwość i zaburzenia uwagi (Attention Deficit Hyperactivity Disorder), zaburzenia procesów poznawczych, inaczej przetwarzania kognitywnego (cognitive Processing) - na przykład percepcji wzrokowej, procesów językowych, uwagi i pamięci - oraz rozwojowe zaburzenia koordynacji ruchowej. Obie klasyfikacje przypisują istotną rolę opóźnieniom rozwoju mowy - zaburzeniom procesów lingwistycznych, które ujawniają się najwcześniej w życiu dziecka, wyprzedzając zaburzenia uczenia się lub z nimi współwystępując.

W rozważaniach na temat diagnozowania omawianych zaburzeń wskazuje się na konieczność różnicowania pojedynczych przypadków. Specyficzne zaburzenia uczenia się czytania i pisania muszą być odróżniane od „zwykłych niepowodzeń szkolnych" spowodowanych niskimi możliwościami intelektualnymi, słabym poziomem dydaktycznym szkoły albo czynnikami kulturowymi (środowisko różniące się kulturowo i językowo lub słabo stymulujące, zaniedbujące wychowawczo itp). Różnicowanie diagnostyczne musi też odrzucić hipotezę na temat trudności w uczeniu się na skutek wad narządów zmysłu. Zaburzenia w czytaniu i pisaniu pojawiają się w postaci izolowanej lub współwystępują jednocześnie, co powinno być rozpoznane i wyrażone w diagnozie. Te wymagania mogą zostać spełnione dzięki stosowaniu kryteriów rozpoznawania omawianych zaburzeń zawartych w obydwu klasyfikacjach.

Kryteria rozpoznawania „specyficznych zaburzeń czytania” (F81.0) w IGD-10 Kryterium A:

1)    istotna dysproporcja wyniku testu czytania w porównaniu z wynikiem przewidywanym dla danego wieku kalendarzowego i inteligencji i/lub

2)    wywiad, ewentualnie badanie testowe, wskazuje na takie trudności w czytaniu w wieku wcześniejszym, ponadto stwierdzane są zaburzenia opanowania poprawnej pisowni (istotna różnica poziomu pisania w stosunku do oczekiwanego).

Kryterium B: zaburzenia wyżej opisane istotnie negatywnie wpływają na naukę szkolną i codzienną aktywność, która wymaga umiejętności czytania. Kryterium C: zaburzenia nie wynikają bezpośrednio z deficytu wzroku lub ostrości słuchu ani z zaburzeń neurologicznych.

Kryterium D: doświadczenia szkolne są typowe, zaburzenia nie wynikają z istotnych zaniedbań dydaktycznych.

Kryterium E: wyklucza się rozpoznanie tych zaburzeń w przypadku ilorazu inteligencji poniżej 70.

Zaburzeniom czytania najczęściej towarzyszą zaburzenia w opanowaniu operacji matematycznych oraz pisania. WICD-10 zwraca się uwagę, iż w okresie późnego dzieciństwa, adolescencji i dorosłości zaburzenia czytania zmniejszają się lub ustępują, podczas gdy zaburzenia opanowania poprawnej pisowni są głębsze i długotrwałe. W klasyfikacji wymienia się listę charakterystycznych błędów pojawiających się podczas głośnego czytania, a wśród nich też takie symptomy jak: błędy podczas rozpoczynania czytania, długie wahania, gubienie „miejsca" w tekście, pomijanie całej frazy, przestawianie wyrazów w zdaniu i liter w wyrazach.

Kryteria rozpoznawania „zaburzeń w czytaniu" (315.00) w DSM-IV

Kryterium A: poziom czytania (dokładność, szybkość i rozumienie czytanego tekstu) znajduje się istotnie poniżej chronologicznego wieku danej osoby, wyników pomiaru inteligencji i poziomu edukacji.

Kryterium B: zaburzenia czytania wpływają na osiągnięcia szkolne i codzienną aktywność, wymagającą umiejętności czytania.

Kryterium C: jeżeli występuje wada narządu zmysłu, wówczas trudności w czytaniu wyrażają się silniej niż zaburzenia, które zazwyczaj byłyby ich konsekwencją. Wady zmysłów, zmiany neurologiczne i inne stany chorobowe powinny być podczas diagnozowania dysleksji dodatkowo rozpoznawane i oznaczane.

W komentarzu znajduje się następujący zapis: „U osoby z zaburzeniami czytania (nazywanymi dysleksją) czytanie głośne charakteryzuje się zniekształcaniem, zastępowaniem lub pomijaniem liter; zarówno głośne, jak i ciche czytanie charakteryzuje się wolnym tempem i błędami w rozumieniu treści”.

Kryteria rozpoznawania „specyficznych zaburzeń opanowania poprawnej pisowni” (F81.1) w ICD-10

Kryterium A: wynik w standardowej próbie pisania jest istotnie niższy od przewidywanego na podstawie wieku kalendarzowego i inteligencji (ponad 2 błędy standardowe).

Kryterium B: wyniki testu czytania i testów arytmetycznych pozostają w normie (do 2 odchyleń standardowych od średniej).

Kryterium C: w wywiadzie brak informacji na temat istotnych trudności w czytaniu.

Kryterium D: doświadczenia szkolne przeciętne, brak istotnych zaniedbań dydaktycznych.

27