51996 s 04

budowli, w połączeniu z wielką szlachetnością, a nawet elegancją szczegółów sprawia, że kościół Św. Piotra i Pawła jest jednym z najlepszych przykładów architektury tzw. stylu Wazów. Tak określa się fazę sztuki polskiej pierwszej połowy XVII wieku, będącą swoistym wstępem do rozwiniętego baroku drugiej połowy stulecia, w monumentalnych formach odzwierciedlającą atmosferę kontrreformacji i sztywną etykietę dworu Zygmunta III, naśladującego cesarskie wzory.

Do kulturalnej, religijnej, a nawet politycznej sytuacji kraju nawiązuje organicznie pomyślany program ideowy kościoła, realizowany środkami plastycznymi tak na fasadzie, jak i we wnętrzu. Składają się na niego wątki gloryfikujące jezuitów (godło zakonu na fasadzie, wybór świętych jezuickich na patronów kaplic) i podkreślające rolę króla Zygmunta III jako fundatora (herby królewskie i korony, figury świętych Zygmunta i Władysława). Najoryginalniejsza jest tu jednak idea jedności Kościołów wschodniego i zachodniego, będąca jednym z głównych kierunków działalności jezuitów w Polsce, idea zrealizowana częściowo dzięki unii brzeskiej z roku 1595 i szeroko wyłożona w pismach Piotra Skargi. Ową jedność podkreśla już samo nadanie kościołowi podwójnego wezwania: św. Piotra, jako pierwszego papieża, i św. Pawła, apostoła Wschodu. Płaskorzeźbione w stiuku sceny z życia obu świętych znalazły się na sklepieniu apsydy, a wątek ten, aktualny wciąż po stu z górą latach, rozwija również ołtarz główny (1726-1735).

Ołtarz ten, przypisywany Bażance, stanowi najważniejszy akcent w wyposażeniu wnętrza, a jego bogate późnobarokowe formy żywo kontrastują ze znacznie wcześniejszą architekturą. Wśród nagrobków do najbardziej okazałych przykładów należy pomnik biskupa Andrzeja Trzebickiego z końca XVII wieku, dalej projektowane przez Bażankę, rozbudowane rzeźbiarsko-malarskie kompozycje pomników Brzechffów i Branickich, wreszcie kilka dobrej klasy pomników z XIX wieku z rzeźbami m.in. Franciszka Wyspiańskiego, Marcelego Guyskiego, Wiktora Brodzkiego, Oskara Sosnowskiego (nagrobek Piotra Skargi, pochowanego pod posadzką prezbiterium), Walerego Gadomskiego i Antoniego Madeyskie-go. Osobliwością są drewniane gryfy, wykonane w latach 1776-1777 jako elementy castrum doloris Jana Klemensa Branickiego.

304