52239 Zdjęcie1203 (2)

cowanla kulturowego, naród natomiast różnorodność, co wiąże się zarówno z tym £ Jest „amalgamatem ludów", jak i z tym, że’po-wata je w fazie rozwoju społecznego, którą cechu, je wzrost specjalizacji i różnorodności. I dalej lud jest konserwatywny, tj. usiłuje zachować swą kulturą w postaci możliwie nienaruszonej, naród natomiast jest dynamiczny i zdolny do szybkich nawet przekształceń swej kultury; lud jest zamknięty w sobie, „anlagonistycznie odosobniony" od innych ludów, naród natomiast jest zdolny zarówno do przyswajania sobie wartości innych narodów, jak i do przekazywania im wartości własnych; lud opiera się na bezpośrednich stosunkach pomiędzy jednostkami, naród natomiast wymaga ich „racjonalizacji i ide-alizacji", czyli stworzenia innego, by tak rzec .języka" niż używany w grupach pierwotnych. Na koniec, lud posiada kulturę, przekazywaną drogą tradycji ustnej, kultura narodowa natomiast jest kulturą piśmienną.

Znowu można byłoby powołać się na Chłopa polskiego, gdzie czytamy, iż „(...) niewiele jest tematów bardziej interesujących i pouczających w badaniach socjologicznych, jak ta ewolucja, dzięki której (...) chłop (...) członek grupy pierwotnej, myślący i postępujący według tradycji i obyczaju, o horyzoncie myślowym ograniczonym przez bezpośrednie środowisko społeczne, staje się świadomym patriotą, dobrowolnie współuczestniczącym w tworzeniu narodu jako moralnie i ekonomicznie zwartego, solidarnego społecznego organizmu, twórczego kulturowo"

W jaki sposób powstają narody? Z tego punktu widzenia zasadnicze znaczenie ma — wspomniany przez nas wcześniej — problem elit i mas. „Stwierdzamy — pisał Znaniecki — że na pewnym etapie ewolucji każdego spoleczeń-stwa kultury narodowej obejmuje ono tylko

"* CHP, t IV, u. 203-204.

?_a w Io?ie naleiq do rbio-J^Sd ^wspóYneJ kulturze, odrębnej od ir»-

intelekt uu listów ,

re zdają się    -»• ć- -v

naleią do tego samego narodu - J.S.) n*ę P°7

dzielają masy ludowe, których większość Jest nieświadoma jakichkolwiek łączących je więzi, przebiegających ponad podziałami, Jałcie wy-znacza lokalna kultura ludowa, religia, zależność polityczna lub solidarność klasowa" **^T-

Sprawa podniesiona przez Znanieckiego jako kluczowa dla kształtowania się narodów miała korzenię w polskiej myśli społecznej XIX wieku. Stanowiła nową i teoretycznie uogólnioną weraję dramatycznego pyta nia, które rozbrzmiewało podczas powstań narodowych: „Dlaczego masy nie powstają? ’*

Najciekawsze fragmenty AT odem NationaZi -tie* dotyczą ról społecznych przodowników-in-telektualiatów, przywódców ozraz ideologów oraz „technik upowszechniania narodowej świadomości i solidarności Wśród mas”, „technik. przy Których pomocy propagandyści starają się uczy— nić masy świadomymi swej przynależności do

zjednoczonego narodu’’ **•    - takich technik,

Książka ta to studium ii    ___

w procesie powstawania narodów, studium ról

społecznych przodowników kulturalnych - pi—

sarzy, historyków i etnografów, ideologów narodowych. artystów i muzyków. uczonych, przodowników gospodarczych, a ta leże ośrodków ich skupienia - wszelkiego rodzaju stowarzy-

Socło I    Z

Iownictwa

jałc kult bohaterów, mity wspólnego pochodzenia i jedności rasowej, wzywanie do wspólnej obrony przed zagrożeniem zewnętrznym itd.

Znaniecki Modern NationaUłu- -    _____

studw. UrSaM 1952 (cytowane dalej Jako ^MN>-MN. aa. 113    1 ⁸²-

15S