55409 P1040072

rotowej od osi odniesienia w każdej płaszczyźnie prostopadłej do tej osi (rys. 8.11). Odchyłka ta należy do grupy odchyłek złożonych kształtu i położenia. Stanowi wypadkową łącznego występowania odchyłki okrągłości żary. su w rozpatrywanym przekroju i odchyłki położenia środka tego zarysu względem osi odniesienia. Odchyłka bicia promieniowego nie uwzględnia odchyłek kształtu i położenia tworzącej rozpatrywanej powierzchni obrotowej,

i    b)

Rys. 8.10. Odchyłka przecinania się osi; 1 - oś odniesienia

Rys. 8.11. Odchyłka bicia promieniowego; 1 — oś odniesienia

Odchyłka bicia osiowego (wzdłużnego) jest to różnica A największej i najmniejszej odległości punktów zarysu rzeczywistego powierzchni czołowej, rozpatrywanego na wyznaczonej średnicy, od płaszczyzny prostopadłej do osi odniesienia (rys. 8.12). Odchyłka bicia osiowego nie uwzględnia w pełni odchyłki płaskości rozpatrywanej powierzchni.

a)    b)

Rys. 8.12. Odchyłka bicia osiowego; 1 — oś odniesienia

8.2. METODY I NARZĘDZIA POMIAROWE

Pomiary odchyłek położenia należą do najtrudniejszych zagadnień w metrologii technicznej. Należy_ich dokonywać na tzw. odcinku pomiarowym,

tj. obszarze cząstkowym określonym razem z tolerancją naiysunku jjrzedmio-ijmeżeli obszar cząstkowy nie jest zdefiniowany, to tolerancja do^cz)T całej" powierzchni. Jeżeli na rysunku nie jest określone położenie obszaru cząstkowego lub^przekfoju, w kt«5rym~powinieh T5yc“'ddkonaHy pomiar, wówczas pomiaru dokonuje się dla dowolnego obszaru lub dowolnego przekroju. Najczęściej wykonuje się kilka pomiarów na lóśówó wybranych obszarach (przekrojach).

Przy pomiarach błędów położenia należy dążyć do wyeliminowania wpływu błędów kształtu na wyniki kontroli. Udział błędów kształtu orientacyjnie nie powinien przekraczać 10% tolerancji błędów położenia. W przypadko większego udziału błędów kształtu należy przeprowadzić analizę zarysu lub wprowadzić odpowiednie elementy pośredniczące (np. liniały lub trzpienie) zmniejszające ten wpływ.

Do pomiaru odchyłek położenia wykorzystuje się ogólnie dostępny sprzęt pomiarowy: pryzmy, liniały, płyty, trzpienie kontrolne, szczelinomierze, płytki wzorcowe, kątowniki, suwmiarki, mikrometry, czujniki zegarowe, mikroskopy i projektory pomiarowe.

Typowe przykłady pomiarów błędów położenia przedstawiono na rys. 8.13. Na rysunku 8.14 pokazano przykłady pomiaru odchyłki równoległości płaszczyzn, wałków, otworów i prowadnic typu .jaskółczy ogon”, zaś na rys. 8.15 - pomiaru odchyłek współosiowości otworów, wałków oraz walcowych powierzchni zewnętrznych względem otworu.

&3> PRZEBIEG ĆWICZENIA I OPRACOWANIE WYNIKÓW POMIARÓW

Dla wskazanego przez prowadzącego przedmiotu wykonać następujące czynności:

-    przeprowadzić analizę błędów położenia wyspecyfikowanych na załączonym rysunku konstrukcyjnym przedmiotu,

-    na podstawie PN-80/M-02138 lub rysunku konstrukcyjnego ustalić wartości odchyłek dopuszczalnych błędów położenia,

~ wybrać odpowiedni sprzęt pomiarowy i przeprowadzić niezbędne pomiary wskazanych błędów położenia,

-    wyciągnąć wnioski co do poprawności wykonania przedmiotu.

107