Z. Witkowska, B. Majkowska, W. Bagłajewska
Ułożenie potylicowe tylne (habitus occipitoposterius) powstaje wtedy, gdy główka płodu po dokonaniu 3 zwrotu kieruje się potylicą do zagłębienia krzyżowo-biodrowego. Zdarzta się to najczęściej wtedy, gdy grzbiet płodu znajduje się w odmianie tylnej /bliżej kręgosłupa matki/. Odmiana tylna ułożenia potylicowego występuje częściej u wieloródek z wiotkimi powłokami lub przy nieprawidłowej budowie kanału rodnego. Stanowi 0,1-0,5% wszystkich położeń główkowych.
Dane położnicze:
o część przodująca - główka,
0 punkt prowadzący - ciemiączko tylne,
© wymiar główki - strzałkowy skośny mały 9,5 cm,
® płaszczyzna miarodajna główki - podpotyliczno-ciemieniowa 32 cm,
• punkt podparcia - ciemiączko przednie,
o mechanizm porodu - jeszcze większe przygięcie główki będącej już w przygięciu, a następnie niewielkie wyprostowanie,
® kształt główki - długogłowie,
® przed głowie*- okolica ciemiączka tylnego i prawej kości ciemieniowej przy ustawieniu I, okolica ciemiączka tylnego i lewej kości ciemieniowej przy ustawieniu II.
Przebieg porodu
W odmianie tylnej ułożenia potylicowego poród trwa dłużej, spowodowane jest to mniej korzystnym mechanizmem przechodzenia główki przez kanał rodny. W czasie dokonywania przez główkę II zwrotu - większa powierzchnia części twarzowej czaszki wstawia się w mniejszą przestrzeń przedniej części płaszczyzny cieśni i wychodu.
Odmianę tylną ułożenia potylicowego możemy stwierdzić, jedynie gdy główka znajduje się na granicy próżni, cieśni lub w wychodzie miednicy. Stwierdzenie odmiany tylnej w płaszczyźnie wchodu nie wyklucza możliwości prawidłowego II zwrotu główki.
80
Główka płodu wstawia się szwem strzałkowym do płaszczyzny wchodu w wymiar poprzeczny lub skośny. Dokonuje .1 zwrotu jak w ułożeniu: potylicowym przednim.
W około połowie przypadków główka schodzi do płaszczyzny cieśni i dna miednicy w wymiarze skośnym lewym przy ustawieniu I, skośnym prawym przy ustawieniu II /odwrotnie niż przy odmianie przedniej/. Szew strzałkowy w płaszczyźnie cieśni znajduje się w wymiarze prostym, ciemiączko tylne skierowane jest do kości krzyżowej, ciemiączko przednie do okolicy spojenia łonowego.
Rodzenie się główki na zewnątrz: w szparze sromowej od strony krocza ukazuje się okolica potylicy, następnie wierzchołek główki. Główka okolicą ciemiączka przedniego opiera się o dolny brzeg spojenia łonowego i poprzez maksymalne przygięcie do klatki piersiowej rodzi się całe tyłogłowie. Następnie przez odgięcie główki spod spojenia łonowego rodzi się czoło, twarz i bródka płodu. Dalszy mechanizm porodu jest identyczny jak w ułożeniu potylicowym przednim.
Postępowanie przy wczesnym rozpoznaniu odmiany tylnej ułożenia potylicowego: należy ułożyć rodzącą na boku odpowiadającym tyłogłowiu co spowoduje, że pośladki własnym ciężarem opuszczą się ku tyłowi, inicjując w ten sposób ruch tyłogłowia w kierunku spojenia łonowego.
Uwaga! Poród w odmianie tylnej ułożenia potylicowego może się przedłużać. Przy wytaczaniu główki należy pamiętać o odwrotnym mechanizmie — najpierw przygięcie w kierunku spojenia łonowego, a potem wyprostowanie główki.
Ze względu na poprzeczne rozciągnięcie mięśni krocza, wzmożone napięcie mięśni dna miednicy zwiększone jest ryzyko pęknięcia krocza.
Badanie położnicze
Badanie zewnętrzne - rozpoznanie odmiany tylnej jest raczej niemożliwe, gdyż nie istnieją charakterystyczne szczegóły pozwalające na takie ustalenia. Pewną przesłanką odmiany tylnej może być stwierdzenie odmiany tylnej /odmiany B/ w ustawieniu płodu.
W przypadku główki ustalonej w płaszczyźnie próżni lub cieśni stwierdzamy badaniem wewnętrznym, że zagłębienie krzyżowo-biodrowe wypełnia główka. Punkt prowadzący znajduje się w cieśni, można dojść do kolców kulszowych. Szew strzałkowy znajduje się w wymiarze lekko skośnym lub prostym, ciemiączko tylne jest bliżej kości krzyżowej, ciemiączko przednie w okolicy