58718 skanuj0087 (24)

6.6. Różnorodność gatunkowa

są siedliskiem niezwykle bogatej flory mchów, m.in. kilkunastu bardzo rzadkich i zagrożonych wyginięciem gatunków, jak błotniszek wełnisty i mszar krokiewkowaty.

Na świecie, według prawdopodobnych szacunków, żyje ok. 8 tys. gatunków mchów (Schofield 2000), zaś w środkowej Europie ok. 870 gatunków z 201 rodzajów. W Polsce mchy są reprezentowane przez 697 gatunków z 207 rodzajów, wśród których najliczniejszą grupę stanowią prątniki (636 gatunków ze 197 rodzajów). Pozostałe klasy to torfowce (36 gatunków z 1 rodzaju), płonniki (22 gatunki) oraz naleźliny (6 gatunków). Rodzima flora mchów nie ma gatunków endemicznych, natomiast charakteryzuje się sporą liczbą gatunków reliktowych (Żarnowiec 2003). W okresie lodowcowym w wysokich górach zdołały się zachować nieliczne gatunki z rodzaju naleźlina Andreaea, opończyk Encalypta, skalniczek Rhacomitńum i strzechwa Grimmia, które rozprzestrzeniły się na niżu i tam przetrwały na stanowiskach reliktowych, porastając głównie głazy narzutowe na Pomorzu i Mazurach. Charakter reliktowy mają także mchy o arktycznym i subarktycznym typie zasięgu; po ustąpieniu lodowców przetrwały one w rozproszeniu na torfowiskach i bagnach w całej Polsce. Do tej grupy należą m.in.: mszar krokiewkowaty, skorpionowiec brunatny i błyszcze woskowate

Mchy są roślinami stenotopowymi, wrażliwymi na zmiany warunków środowiskowych, dlatego uznawane są za grupę silnie zagrożoną wyginięciem. Wśród istotnych przyczyn zanikania mchów można wymienić przemysłowe zanieczyszczenia powietrza, chemizację i osuszanie gleb, eksploatację torfowisk i kruszywa skalnego oraz niewłaściwą gospodarkę leśną. Wpływ ekspansywnych gatunków obcego pochodzenia, zawleczonych na obszar naszego kraju (np. Orthodontium lineare i krzywoszczeć Campylopus intzoflanis) jest na razie nieznany. Z powodu zagrożeń mchów na liście gatunków chronionych Konwencją Berneńską znalazło się 26 gatunków, wśród których 7 występuje w Polsce. Te same gatunki zostały uwzględnione w załączniku II Dyrektywy Siedliskowej, a ponadto wszystkie gatunki mchów-torfowców oraz bielistka siwa znalazły się w załączniku V tej Dyrektywy, co oznacza, że ich pozyskiwanie ze stanowisk naturalnych musi być ograniczane i kontrolowane.

W Polsce, na czerwonej liście mchów znalazło się łącznie 137 gatunków, wśród których 22 należą także do zagrożonych w Europie (Ochyra 1992). Za gatunki wymarłe na obszarze naszego kraju uważa się Btyum marratii, Fissidens amoldiii i Tseudocalliergon turgescens, ale aż 18 jest zagrożonych wymarciem. Najbardziej narażone na wyginięcie są mchy torfowiskowe, choć rzadkie i zagrożone taksony występują także wśród epifitycznych i epiksylicznych mchów leśnych, mchów naskalnych, które, zwłaszcza na niżu, zostały niemal doszczętnie zniszczone, mchów górskich rzek i potoków, mchów porastających nagie gleby lessowe oraz piaszczyste gleby w pasie przymorskim, a nawet mchy koprofilne, np. podsadnik pęche-rzykowaty.

Obecnie w Polsce objęto ochroną ścisłą ponad sto gatunków mchów i kilka rodzajów, ochroną częściową 24 gatunki.