14905 skanuj0089 (24)

84 Część I, 3: Teoria architektury

Rodzaje świątyń wg Witruwiusza: A — in anłis, B — prostylos, C — am/i-pcostylos, D — peripteros, E — pseudoperipteros, F — dipteros, G — hypetros

ne elementy są tu takie same jak w dipterpsie, prócz tego że wewnątrz są dwa rzędy kolumn stojące jeden na drugim; odsunięte są one od ścian, tworząc przejście podobne do portyków w pe-rystylach. Przestrzeń między kolumnami nie jest pokryta dachem, lecz znajduje się pod gołym niebem, a wejście przez podwoje umieszczone jest z obu stron, w przedsionku i w tylnej ścianie. Wzoru tego rodzaju świątyni również nie ma w Rzymie, lecz w Atenach jest taka świątynia Zeusa Olimpijskiego o ośmiu kolumnach. [...]

W świątyniach typu areostylos kolumny muszą być tak wykonane, żeby ich grubość równała się jednej ósmej ich wysokości. Podobnie w diastylosie trzeba wysokość kolumny podzielić na osiem i pół części i jedną z tych części przyjąć za podstawę przy ustalaniu grubości. Przy systylosie trzeba wysokość kolumny podzielić na dziewięć i pół części i znowu jedną taką część przyjąć jako grubość. W pyknostylosie trzeba podzielić wysokość kolumny na dziesięć części i jedna z tych części będzie stanowiła grubość. Przy świątyniach w eustylosie, podobnie jak w systylosie, trzeba wysokość kolumny podzielić na dziewięć i pół części i jedną z tych części wziąć jako grubość trzonu kolumny u dołu. W ten sposób osiągnie się prawidłową proporcję interkolumniów. W tym samym bowiem stosunku, w jakim rosną, odstępy między kolumnami, trzeba powiększać grubość trzonów. Jeśli bowiem w areostylosie weźmie się dziewiątą albo dziesiątą część wysokości jako grubość kolumny, to będzie ona sprawiała wrażenie cienkiej i słabej, gdy przy szerokich interko-łumniach trzony kolumn na wolnym powietrzu wydają się pomniejszone i cieńsze. Odwrotnie jest w pyknostylosie; jeśli tu za podstawę grubości kolumny weźmie się jedną ósmą jej wysokości, budowla — wskutek gęstego ustawienia kolumn i wąskich interkolumniów — wywoła obraz czegoś niemiłego i nadętego. Dlatego trzeba przestrzegać zasad symetrii właściwych: każdemu rodzajowi. Również kolumny narożne powinny być grubsze o pięćdziesiątą część ich średnicy, gdyż odcięte przestrzenią powietrza patrzącym na nie wydają się smuklejsze. Złudzenie oczu musi być wyrównane przez obliczenie. Przy zwężaniu kolumn u góry trzeba się kierować następującymi zasadami.. Jeśli wysokość kolumn ma dochodzić do piętnastu stóp, trzeba średnicę kolumny u samego dołu podzielić na sześć części; pięć takich części będzie stanowić średnicę kolumny u góry. Jeśli kolumna ma mieć wysokość piętnastu do dwudziestu stóp, śred-