72440 skanuj0091 (24)

88 Część I, 3: Teoria architektury

B

Zasady budowy kapitelu jońskiego: A — woluta kapitelu, B — sposób wykreślenia woluty proste tak podzielić, aby pod abakusem pozostały cztery i pół części, i wyznaczyć punkt, który leży pomiędzy czterema i pół częściami od góry a trzema i pół częściami od dołu; z tego punktu zakreślić koło, którego średnica równa się jednej ósmej części. Będzie to wielkość oka woluty; w tym kole należy wyznaczyć średnicę zgodnie z odpowiednim katetem. Następnie zaczynając od dolnej krawędzi abakusu zakreśla się poszczególne ćwiartki woluty i zmniejszając przy każdej ćwiartce rozwarcie cyrkla.

0    połowę oka woluty dochodzi się do ćwiartki pod abakusem. Wysokość kapitelu powinna być taka, żeby z tych dziewięciu

1    pół części trzy zwisały u góry trzonu pod astragalem, a reszta po odliczeniu abakusu i rowka przeznaczona była na kymation. Występ kymationu poza płytę abakusu powinien się równać średnicy oka woluty. Pasy wolut powinny tyle wystawać poza abakus, by cyrkiel dotknął zewnętrznych części pasa, kiedy się jeden jego koniec wbije w środkowy punkt kapitelu, a drugi oprze o krawędź kymationu i zakreśli nim łuk. Osie wolut nie powinny być grubsze niż wielkość oka, a wyżłobienie samych wolut powinno odpowiadać dwunastej części ich wysokości. Takie będą proporcje kapiteli przy kolumnach o wysokości do dwudziestu pięciu stóp. Proporcje wyższych kolumn zachowują ten sam stosunek, Długość i szerokość abakusu będzie równa jednej;, całej i jednej dziewiątej średnicy kolumny u podstawy. W ten sposób chociaż wyższa kolumna ma proporcjonalnie mniejsze zwężenie u góry, to jednak jej kapitel będzie miał występ wymagany przez zasady symetrii i będzie proporcjonalnie szerszy. Jeśli idzie o opis wolut, to znaczy o metody, jakimi należy się posługiwać, żeby je poprawnie cyrklem wykreślić i narysować, to zarówno rysunek, jak i prawidła podam na końcu niniejszej księgi.

Po wykonaniu kapiteli umieszcza się je na trzonach kolumn, nie poziomo, ale z takim nachyleniem, aby poprawka wprowadzona w stylobatach odpowiadała górnym członom budowli. Proporcje architrawów powinny być następujące: jeśli wysokość' kolumn będzie wynosiła od dwunastu do piętnastu stóp, to wysokość architrawu powinna się równać połowie średnicy kolumny u podstawy. Jeśli kolumny mają być wysokie na piętnaście do dwudziestu stóp, należy ich wysokość podzielić na trzynaście części; jedną taką część stanowi wysokość architrawu. Jeśli kolumny będą wysokie od dwudziestu do dwudziestu pięciu stóp,, wysokość kolumny trzeba podzielić na dwanaście i pół części; jedna z tych części odpowiada wysokości architrawu. Jeśli kolumny będą wysokie na dwadzieścia pięć do trzydziestu stóp, wysokość kolumny trzeba podzielić na dwanaście części i wysokość architrawu powinna wynosić taką dwunastą część. Podobnie przy kolumnach wyższych trzeba stosować te same proporcje i ustalać wysokość architrawu według wysokości kolumn. Im wyżej bowiem sięga wzrok, tym trudniej przebija się przez gęstość powietrza i osłabiony przebytą przestrzenią przekazuje zmysłom fałszywe wymiary. Dlatego do proporcjonalnych wymiarów członów trzeba zawsze dodać poprawkę uzupełniającą,, aby przy budowlach bardziej monumentalnych i wznoszonych na miejscach wyżej położonych uwzględniać ich wysokość. Szerokość dolnej części architrawu leżącej tuż nad kapitelem powinna się równać średnicy kolumny pod kapitelem; szerokość górnej;