59109 lichtarski (121)

242 3 OrgłniiŁcjł I artądomic w przcdłiębiontwic

Strukturę komórek (jednostek) organizacyjnych wyższego szczebla wyznacza zawsze rodzaj specjalizacji komórek niższego szczebla. 1 lak np. wydział złożony z gniazd technologicznych (funkcjonalnych) będzie miał strukturę funkcjonalną, wydział zaś złożony z gniazd lub linii przedmiotowych będzie miał strukturę przedmiotową. Możliwa jest oczywiście kombinacja w ramach wydziału komórek o specjalizacji technologicznej i przedmiotowej, co daje strukturę tcchnologiczno--(funkcjonalno)-przedmiotową wydziału (rys. 20).

Rvv 20. Struktura funkcjotulao-prudmiotowa wydziału (mechanicznego)

To samo dotyczy zakładów, których elementami strukturalnymi są z reguły wydziały. Wydziały (nie wnikając teraz w ich wewnętrzną budowę) mogą też mieć jako całość specjalizację technologiczną (np. lakiernia, mechaniczny, galwaniczny czy montażowy) bądź przedmiotową (np. pralek, chłodziarek, zmywarek itp.). Możliwe jest oczywiście w ramach jednego zakładu współistnienie wydziałów o specjalizacji technologicznej i przedmiotowej, co oznacza strukturę techno-logiczno-(funkcjonalno)-przedmiotową zakładu (rys. 21).

W strukturze przedsiębiorstwa wielozakładowego mogą występować zakłady wyspecjalizowane technologicznie (np. w klasycznym kombinacie), przedmiotowo (np. zakład odzieży damskiej, zakład odzieży męskiej), a także wyodrębnione według kryterium geograficznego (np. branżowo jednorodne zakłady rozproszone terytorialnie, obsługujące lokalne rynki zbytu).

W strukturze przedsiębiorstw wielozakładowych powstawać też mogą układy wieloinstancyjne wzajemnie powiązanych zakładów, a wśród nich niektóre

Ry». 21. Struktur* (unkcioułino-pnedmiotow* ZAkhulu (przanyUu metalowego)

sprawują zwierzchnictwo nad innymi i są wyposażone w relatywnie szeroki zakres samodzielności decyzyjnej. Mamy wówczas do czynienia zc specyficznym typem struktury wieloczłonowego i wieloinstancyjnego przedsiębiorstwa, określanej mianem struktury dywizjonalnej.

Przedstawione tu przykłady rozwiązań strukturalnych sfery komórek wykonawczych są charakterystyczne dla wytwórczych przedsiębiorstw przemysłowych. Inne nazwy analogicznych komórek i ich układów wystąpią w przedsiębiorstwach budowlanych, handlowych i usługowych, ale zasady i kryteria ich tworzenia pozostają te same.

W sferze komórek regulacyjnych (zarządu) większego przedsiębiorstwa, przy najbardziej typowej - jak już wspomniano - strukturze sztabowo-liniowej (ze względu na układ więzi w przekroju pionowym) najczęściej występują takie podmioty organizacyjne (według wzrastającego poziomu w hierarchii organizacyjnej), jak: stanowisko, samodzielne stanowisko, sekcja, dział, stanowisko głównego specjalisty, stanowisko zastępcy dyrektora czy — dyrektora naczelnego (rys. 22). Zbiór podmiotów podporządkowanych zastępcy dyrektora nazywa się zwyczajowo pionem organizacyjnym. Główny specjalista może być kierownikiem jednego lub kilku działów i innych podmiotów niższego rzędu (szczebla), podlegając służbowo bądź zastępcy dyrektora, bądź bezpośrednio dyrektorowi naczelnemu. Niekiedy zbiór podmiotów podporządkowanych głównemu specjaliście nazywa się subpionem. Naczelnemu dyrektorowi obok jego zastępców mogą

_