IMG 83 (3)

Skoro, iak co było uprzednio powiedziane, święty kosmos jest zakorzeniony w strukturze społecznej, jednostka napotyka w trakcie pierwotnej socjalizacji (i później) wiele sytuacji społecznych, w których wyobrażenia religijne, które właśnie będą intemalizowane, są popierane przez różne in-stytucje, nie wyspecjalizowane w sprawach religii. Normy obdarzone świętym znaczeniem, np. ojciec, rycerskość, kasta, ojczyzna, by tylko wskazać parę przykładów, działają w różnych kontekstach instytucjonalnych. W tych kontekstach określa się konkretne zastosowanie intemalizowanych wyobrażeń religijnych. Ponieważ określają to instytucje niekoniecznie specyficznie religijna wyobrażenia religijne są skłonne przechowywać ich ogólne i nadrzędne naczenie pomimo tego, że są internałizowane w odrębnej warstwie świadomości jednostki. Jak to zobaczymy za chwilę, religijność zorientowana na Kościół (religijność kościelna), zawiera w sobie możliwość zróżnicowanego rozwoju.

Jak stwierdzono powyżej, pełna instytucjonalna specjalizacja religii występuje jedynie w określonych okolicznościach społeczno-historycznych.

W społeczeństwach, w których religia przyjmuje tę formę społeczną, jesH rzeczą powszechnie uznawaną, iż Kościół jest pośrednikiem religii, tak jak powszechnie uznaje się w innych społeczeństwach, że religia jest identyczna • z tą formą społeczną, w której się pojawia. Komplikacje, które powstaną w wyniku tzw. sekularyzacji, omówimy później. Jednostka zostaje wychowana w sytuacji, w której religia stanowi konkretny system znaczeń, odnoszący się do symbolicznej rzeczywistości, uznawanej przez wszystkich za religijną i reprezentowanej w społeczeństwie przez ludzi, budynki, procedury itd., których religijne właściwości są wyraźnie zaznaczone. Powstanie reli- V gijności indywidualnej musi być determinowane przez gotowy „oficjalny" model religii. Stopień ograniczenia, jaki ^oficjalny” model wywiera na rozwój religijności indywidualnej, jest jednak zmienny w pewnych granicach.

Jest to jeden z punktów, który trzeba będzie znowu podnieść przy okazji dyskusji nad tzw. sekularyzacją. Zanim zaczął się napór sekularyzacji, typowe procesy socjalizacji prowadziły, w społeczeństwach charakteryzowanych przez tę społeczną formę religii, do rozwoju religijności indywidualnej w formie religijności nakierowanej na Kościół. Stąd też dla typowego członka takich społeczeństw sprawy o „ostatecznym” znaczeniu to te, które

wyspecjalizowane instytucje religijne uznają za takie w ich modelu „oficjalnym”.

Religijność indywidualna jest więc konkretnie kształtowaną, przez Kościół historyczny. Święty kosmos jest dostępny w formie doktryny, skodyfi-kowanej w świętych tekstach i komentarzach. Doktryna ta jest przekazywana i interpretowana przez oficjalny zespół ekspertów w sposób obowiązujący dla laikatu. Wszystkie działania bezpośrednio związane ze świętym kosmosem są umieszczone w liturgii, która jest wykonywana przez wyznaczonych specjalistów lub pod ich nadzorem i kontrolą. Co więcej, Kościół, jak każda inna instytucja historyczna, wypracowuje tradycje, które są zakorzenione we własnych koncepcjach i interesach biurokracji i elit władzy. Chociaż te tendencje mają mało wspólnego ze świętym kosmosem, ciała kościelne znaj-y dują się w korzystnej sytuacji legitymizacji samych siebie poprzez zgodność z „logiką” świętego kosmosu, według własnej zresztą interpretacji. Religia staje się opisaną i wyraźnie widoczną częścią rzeczywistości społecznej, obejmującą nie tylko założycieli, proroków, święte teksty, teologów i rytuały, ale także budynki, szkółki niedzielne, ludzi zbierających fundusze i poborców podatku kościelnego, żony duchownych i kościelnych.

Konsekwencje faktu, że religijność indywidualna jest kształtowana przez wysoko wyspecjalizowane instytucje społeczne, są istotne. Stosunki, jakie łączą jednostkę ze świętym kosmosem, definiowane są przez instytucję, która utrzymuje, iż posiada wyłączne prawo do interpretowania spraw o „ostatecznym” znaczeniu oraz realizuje w tym samym czasie rozmaite „świeckie” cele, determinowane strukturą organizacyjną instytucji, relacjami konfliktu lub przystosowania się do innych wyspecjalizowanych instytucji oraz konkretne interesy grupy własnych ekspertów. Zaobserwowano już uprzednio, że konfiguracja wyobrażeń religijnych jest intemalizowana przez jednostkę jako subiektywny system „ostatecznego” odniesienia. W społeczeństwach, które charakteryzuje instytucjonalna specjalizacja religii, oznacza to konkretnie, że jednostka jest socjalizowana ku „oficjalnemu” modelowi religii, z wyraźnym celem, mianowicie takim, że model ten może stanowić jej system „ostatecznych” znaczeń. Pomyślne spełnienie tego celu zakłada jednak, że „oficjalny” model jest spójny w subiektywnie wiarygodny sposób. Jeśli tak jest, to intemalizowany, „oficjalny” model zatrzymuje swoje

109