DIGBORZ00000709 djvu

Czy Minerwa nie była samoistnym bóstwem? 9

Z tego, co było powyżej powiedziane, wynikałoby, że obrzęd wbijania gwoździa w świątynię kapitolińską był z pochodzenia swego obrzędem religijnym. Do tego samego wyniku doprowadzi nas analiza samego zwyczaju wbijania gwoździa; okaże się przy-tym, że podłoże tego zwyczaju, które określiliśmy jako religijne, było w istocie swej magiczne.

Czynność wbijania gwoździa jest obrzędem magicznym, który można rozumieć dwojako: może to być sposób oddziaływania na los tych, których bezpośrednio nie można dosięgnąć. Te właśnie istoty, które pragnie się zniszczyć, a których namacalnie dotknąć nie można, usymbolizowane jakoś lub tylko pomyślane, przebija się gwoździem. Temu aktowi towarzyszą zwykle uroczyste słowa, które nadają mu odpowiednie znaczenie. Bliskość czegoś poświęconego dodaje mu też większej mocy. Wierzono, że na skutek takiego obrzędu to, co się przebiło, przestaje istnieć, jest unicestwione na zawsze ¹⁷).

Drugie znaczenie tego aktu polega na unieruchomieniu zła; w miejsce, do którego sprowadzono chorobę, wbija się gwóźdź, aby ją zamknąć i nie wypuścić jej na zewnątrz. Wierzono przytem, że chorobę oddaje się przez to temu przedmiotowi, w którym się ją zamknęło. Przedmiotem tym bywa najczęściej drzewo lub mur ¹⁸).

Oba zwyczaje: przebijania tego, co się chce zniszczyć, i wbijania w jakiś przedmiot tego, czego się chcemy pozbyć, znane były i w starożytności i wśród ludów pierwotnych dawniej i nawet obecnie.

Możnaby z kolei zapytać, który z tych dwóch zwyczajów stanowił treść rzymskiego obrzędu wbijania gwoździa w świątynię kapitolińską: czy chodziło tu o unicestwienie zła przez przebicie go, czy też przez zamknięcie go w ścianie świątyni. Bo i pod tym wżglę-■dem zdania uczonych są różne.

Frazer¹⁹) widzi w tym zwyczaju przykład magicznego usuwania zła przez przekazanie go innym przedmiotom i unieruchomienie go. Uważa on, że Rzymianie w ten sposób jak gdyby wbijali w ścianę świątyni wszystko zło minionego roku, aby już w następnym nie mogło im ono grozić ²⁰).

¹⁷)    Kuhnert (Pauly-Wissowa R. E. s. Defixio), Frazer, o. c. I. 5.

¹⁸)    Frazer o. c. I. 233 sqq.

¹⁹)    o. c. I. 273—274.

²⁰)    ,,..x’etait pour se dćbarasser du fardeau des maux et des peines de 8^kannee, qui venait de s’ecouler.“ (1. c.).