DIGBORZ00000713 djvu

Czy Minerwa nie była samoistnym bóstwem? 13

Należy podkreślić ten fakt, że wbijano gwóźdź właśnie w świątyni bóstwa losu. Jest to rzeczą zupełnie zrozumiałą: dawny obrzęd magiczny, zapomocą którego ludzie starali się oddziałać na los swój lub innych ludzi, został w ten sposób połączony z kultem bogini, opiekującej się losem. Magiczną moc niszczenia czy ocalania życia oddano więc w ręce bóstwa; ono odtąd włada losem ludzkim ~⁷)’. Nic więc dziwnego, że bóstwa losu wyobrażano sobie często w starożytnej Italii z gwoździem w ręku: wynikało to z takiego właśnie do nich stosunku ^2S).

To, co wiemy o Norcji, utwierdza nas chyba ostatecznie w przekonaniu, że obrzęd wbicia gwoździa w świątynię kapitoliń-ską miał w istocie swej charakter religijny; traktowanie tego obrzędu jako sposobu mierzenia czasu jest z pewnością zjawiskiem wtórnym. Zauważmy teraz fakt następujący: Etruskowie przekazując Rzymianom ten obrzęd, związali go nie z Norcją, ani żadnym innym bóstwem jej pokrewnym, lecz z Minerwą. Wymieniając zaś imię tej bogini, dochodzimy do punktu wyjścia naszych rozważań.

Minerwa jest boginią tajemniczą: tak mało, a właściwie prawie nic nie wiemy o jej własnym obliczu, o jej prawdziwej naturze. Gdy się nad tym zastanawiamy, nigdy nie możemy wyraźnie odróżnić jej od Ateny: tak bardzo ją Atena sobą przesłoniła. Czy jednak z pod tej zasłony widać jakieś rysy tej dawnej Minerwy, która jeszcze była tylko Minerwą ?

Uczeni zastanawiając się nad istotą i pochodzeniem Minerwy, do różnych dochodzą wniosków. Jedni uważają ją za bóstwo italskie przejęte przez Etrusków ²⁹), inni raczej za etruskie ³⁰). Nie jest również na pewno stwierdzone, czy przybyła ona do Rzjunu z Etru-tej bogini u Muellera-Dreckiego (o. c. 1152—53); stwierdziwszy najpierw, że jest to bogini losu, autor przypuszcza następnie, że jest ona może jednak bóstwem czasu.

²¹) Zdaje się, że mamy tu przykład przemiany dawnego magicznego stosunku do świata na nowy, religijny.

²⁸)    np. Atropos na zwierciadle etruskim wyobrażona jest z gwoździem (Mueller-Wiesełer D. A. K. I. Taf. Gl, 307); Horacy wyobraża sobie bóstwa losu z gwoździem,4v ręku (carm. 1. 35; 17, 3. 24. 5). Przykłady te podaje Kuhnert 1. c.

²⁹)    Preller-Jordan, o. c. 289, sqq., Wissowa, o. c. 28 sqq., Mueller-Deecke, o. c. II. 47 sqq., Roscher, o. c. s. Minerva, Fowler, Religious experience of the Roman people, 234.

³⁰)    Zieliński, Religia rzeczypospolitęj rzymskiej, I, 84.