DIGBORZ00000705 djvu

5

Czy Minerwa nie była samoistnym bóstwem?

wbijania gwoździa w ścianę świątyni Jowisza Kapitolińskiego. W pierwszym z nich mowa jest o skazaniu matron rzymskich za trucicielstwo. Ponieważ straszne te zbrodnie uważano przede wszystkim za oznaki gniewu bogów, postanowiono gniew ten przebłagać. .....przypomniano sobie, sięgnąwszy do roczników, — pisze Liwiusz — (8. 18. 12), że niegdyś w czasie buntów ludu gwóźdź został wbity przez dyktatora i że ta ofiara przebłagalna (piaculum) przywróciła do równowagi wzburzone niezgodą umysły ludzkie; postanowiono więc i teraz mianować dyktatora w celu wbicia gwoździa“.

Pozostałe dwa miejsca są jedynie krótkimi wzmiankami, które niczego istotnie nowego do sprawy nie wnoszą^{1 2 3}).

Jeżeli teraz będziemy chcieli zestawić materjał, podany nam przez Liwiusza w jego wzmiankach i wyciągnąć z tych wiadomości jakieś wnioski, to, zdaje się, iż przede wszystkim należy podkreślić następujący fakt: że istniał w Rzymie stary zwyczaj, uświęcony prawem, wbijania gwoździa w ścianę świątyni Jowisza Kapitolińskiego z tej jej strony, która była poświęcona Minerwie ⁴). Jeżeli jednak będziemy chcieli zdać sobie sprawę z pochodzenia i istoty tego zwyczaju oraz ze sposobu, w jaki był wykonywany, okaże się, że odpowiedź Liwiusza na te pytania nie jest wyraźna ani prosta. Mogliśmy bowiem wywnioskować z jego słów, że akt wbicia gwoździa

1

w tym wypadku kwestią tak bardzo ważną, gdyż zasadnicze wiadomości po

2

daje niezakwestionowany tekst 7. 3.

3

)    9. 28. 5—6: ...nec ita multo post, sive a Poetelio dictatore sive a C. lunio consule — nam utrumąue traditur — Nola est capta. Qui captae decus Nolae ad consulem trahunt, adiciunt Atinam et Galatiam ab eodem captas, Poetelium autem pestilentia orta clavi figendi causa dictatorem dictum, 9. 34. 12: ...Quem clavi figendi aut ludorum causa dictatorem audacter crees? (wyj. z mowy trybuna Semproniusza przeciw Apiuszowi).

Mamy jeszcze następującą wzmiankę u Festusa o „clavus annalis“ (56): „...figebatur in parietibus sacrarum aedium per annos singulos, ut per eos numerus colligeretur annorum“.

4

) Kwestionuje to jedynie Frazer w dziele „Golden Bough“ (w tłum. franc. Le rameau d’or, Paris. 1903, 1. 271). Uważa on, że ze słów Liwiusza wynika jedynie to, że na prawej ścianie świątyni kapitolińskiej wyryte było prawo, ale sądzi, iż nie można z tego wnioskować, że tam również wbijano gwóźdź — tego można co najwyżej się domyślać. Wydaje mi się jednak, że jest to w tym wypadku zbyt daleko idąca ostrożność. Zestawmy bowiem kilka wiadomości z wyżej przytoczonych wzmianek: 1) to, że akt wbicia gwoździa odbywał się właśnie w Idy wrześniowe, a więc w rocznicę inauguracji świątyni kapitolińskiej; 2) następujące zdania Liwiusza: „...tern-