DIGBORZ00000703 djvu

CZY MINERWA NIE BYŁA SAMOISTNYM

BÓSTWEM?

napisała

ALEKSANDRA CHODŹKO-DOMANIEWSKA

Prof. Altheim w artykule o Minerwie, wchodzącym w skład encyklopedii Paulego-Wissowy (s. Minerva), dowodzi, że Mi-nerwa wogóle nie istniała. Znaczy to oczywiście, że, zdaniem tego uczonego, nie było italskiej ani etruskiej bogini tego imienia. Mi-nerwa od początku nie była niczym innym niż Ateną, a jej imię, później używane samoistnie, było na razie tylko przydomkiem Ateny. Mówiono więc z początku „Athena Minerva“, co znaczyło mnie) więcej to samo, co Afhjra    Później zaczęto uży

wać samego przydomka, jako imienia. Atena była dla mieszkańców Italii przede wszystkim boginią uczącą, dającą dobre rady; nic więc dziwnego, że przydomek, który te właśnie cechy oznaczał*), stał się jej imieniem w Italii.

Altheim dowodzi tego w sposób raczej negatywny:    przede

wszystkim opiera się na milczeniu tradycji co do istnienia Minę rwy pierwotnej nie zidentyfikowanej jeszcze z Ateną. Dalsze jego dowodzenie polega na zbijaniu dowodów Wissowy^{1 2}), który uważa pewne cechy charakterystyczne Minerwy za jej indywidualne cechy nie istniejące u greckiej Ateny. Altheim jest zdania, że każdemu rysowi charakterystycznemu i każdemu przejawowi działania Minerwy odpowiada ściśle jakaś cecha czy przejaw działania Ateny. Minerwa mieści się więc bez reszty w Atenie, nie ma żadnego własnego oblicza, ani nawet żadnej własnej cechy. Z tego wynika, że nie ma jej i nie istniała nigdy jako samodzielna bogini.

Zdaje się, że z tego krótkiego streszczenia wywodów Altheima widać od razu pewien ich brak: to mianowicie, że taki wniosek, jaki ostatecznie wypowiada Altheim, niekoniecznie musi wynikać z rozważania, które on prowadzi. Gdyby nawet wszystkie znane nam cechy Minerwy pokrywały się z cechami Ateny i gdyby tradycja rzymska nie wypowiadała się w tej kwestii, to jeszcze nie byłoby zupełnie pewne, że Minerwa nie istniała jako samodzielna

1

)    Etymologię imienia Minerwy podaje Altheim w swoim artykule o Minerwie (o. c. str. 1785—86).

2

)    Religion und Kultus der Romer, II Aufl. Miinchen 1912. str.. 2'52.