62661 skanuj0060 (41)

416 Część III,2: Myśl o sztuce w Italii Quattrocenta

w których umieścisz wino, oliwę i drewno, a także pomieszczenia służbowe; na tych piwnicach .będzie się budować pomieszczenie bardziej wytworne. Jeszcze wyżej dasz dalsze pokoje, jeśli będą potrzebne, i powinno ich być tyle, żeby szczodrze zaspokoiły potrzeby rodziny. Części ważne będą służyły potrzebom ważniejszym, a godniejsze — godniejszym.

Na koniec należy przewidzieć rozmieszczenie i wydzielenie pomieszczeń, w których będzie się składało zbiory z pól, owoce, narzędzia, wreszcie wszelkie sprzęty domowe. Nie powinno także zabraknąć takich miejsc, w których będzie się składało przedmioty służące obrządkom religijnym, ani takich, gdzie będą rzeczy potrzebne kobietom. Muszą być jeszcze pomieszczenia na odświętne ubiory i na stroje, które mężczyźni wkładają w dni uroczyste, na broń służącą do obrony i ataku, na przedmioty potrzebne do tkania, na te, które służą do uczt i przyjmowania gości, i wreszcie na te wszystkie, które są przeznaczone na rozmaity użytek i do wszelkich potrzeb, zależnie od okoliczności. W innych pomieszczeniach powinny być te rzeczy, z których korzysta się raz na miesiąc, w innych te, które są potrzebne raz na rok, a w jeszcze innych takie, których używa się co dzień. Jeśli by każdej z tych rzeczy nie można było złożyć w oddzielnym pomieszczeniu, to powinny mieć przynajmniej odpowiednie dla siebie miejsce, tak żeby można było je od razu dojrzeć, szczególnie jeśli chodzi o te rzeczy, których używa się rzadko, ponieważ to, co ogląda się codziennie, mniej jest narażane na niebezpieczeństwo kradzieży¹⁰⁴.

Budynki należące do osób mniej zamożnych powinny w miarę, jak na to pozwalają warunki majątkowe, przypominać swoją okazałością domy bogaczy i naśladować je, z tym jednak ograniczeniem, żeby na upiększanie [domu] nie wydawać więcej niż można. W siedzibie wiejskiej [ludzi mniej zamożnych] należy mieć na względzie potrzeby krów i innego bydła w niewiele mniejszej mierze niż potrzeby żony. Będzie tam i gołębnik, i staw rybny, i inne podobne rzeczy nie dla przyjemności, ale dlatego, żeby przynosiły dochód. Niemniej jednak trzeba dwór wiejski urządzić jak najlepiej, żeby pani domu udawała się tam chętnie i wdrażała się do wzorowego prowadzenia gospodarstwa; i nie tyle należy mieć na względzie pożytek [jaki da się osiągnąć z gospodarstwa], ile przede wszystkim stworzenie jak najlepszych warunków dla zdrowia.

Jeśli musisz zmienić klimat, mówi Celsus, rób to w zimie, ponieważ wtedy łatwiej znosimy niebezpieczeństwa wynikające ze złego klimatu niż w lecie¹⁰⁵. A że na wieś jeździmy częściej w lecie niż w innej porze roku, należy uważać, żeby było tam bardzo zdrowo.

W domach miejskich sklep, który znajduje się na parterze, powinien być wyposażony bogaciej niż jadalnia, zresztą zależy to od tego, co odpowiada nadziejom i pragnieniom człowieka; na zbiegu trzech ulic sklep powinien zajmować narożnik, na rynku — front domu, na głównej ulicy — jego część najbardziej widoczną, i największą troską powinno być to, żeby jego usytuowanie stanowiło zachętę dla kupujących. Do ścian od strony wewnętrznej można będzie stosować surową cegłę, plecionkę, drewno i glinę ubitą ze słomą. Ściany zewnętrzne natomiast, ponieważ nie zawsze ma się dobrych i przyzwoitych sąsiadów, muszą być wzniesione z trwalszego muru, żeby wytrzymał szkody wyrządzone zarówno przez ludzi, jak i przez niepogodę. Zaułki, które tworzą się między jednym a drugim domem, powinieneś albo zostawić tak szerokie, żeby wiatr mógł je szybko osuszyć, albo tak wąskie, żeby rynny obu domów sprowadzić do jednego kanału, którym będzie spływała woda deszczowa. Takie zaułki, które będą zbierały wodę z obu stron, jak również kanały, powinny mieć spadek, żeby woda nie zatrzymywała się i nie przelewała przez brzegi, ale odpływała możliwie najkrótszą drogą¹⁰⁶.

Na koniec wszystkie te rzeczy i zarazem te, które rozważaliśmy w pierwszej księdze, można, jak mi się wydaje, ogólnie streścić w sposób następujący: te części budowli, które chcemy uchronić od niebezpieczeństwa pożaru, te, które są wystawione na działanie złej pogody, te, które powinny być bardziej zamknięte, i te, w których nie powinno się słyszeć hałasu, należy przy-

27 Historia doktryn artystycznych