62817 PICT2623 (2)

WPROWADZENIE

Twórczość powieściowa lat 1949—1959 to dla dzialejaztgo OŚ* biorcy zjawisko niemal zupełnie martwe. Niewielu czyta opublikowane w tym okresie powieści Tadeusza Konwickiego. Tadeusza Brezy, Brandysów czy Józefa Mortona, nikt nie sięga po sjtiĄzki Mirosława Kowalewskiego, Romana Hussarskiego, Władysława Żesławskiego czy Zdzisława Kubalskiego. Mało kto jeszcze pamięta takie tytuły, jak Kampania znaczy walka_t Nowy mur₀ Mirków ruszył, Świt. Powieści, które zwycięsko przetrwały próbę czasu i do dziś nie straciły nic ze swoich walorów, policzyć można na palcach jednej ręki. Wypadałoby wymienić Pamiątkę z Celulozy Igora Newerlego, Bieg do Fragald Juliana Stryjkowskiego, może jeszcze Obywateli Kazimierza Brandysa, Pokolenie Bohdana Czeszki. Niewiele to, zważywszy na liczbę pozycji, które poszły w kompletne zapomnienie i których egzemplarze, dawno wycofane z bibliotek, powędrowały na makulaturę.

Brak zainteresowania współczesnych czytelników powieścią pierwszej połowy lat pięćdziesiątych nie może dziwić. Powieść obarczona zadaniem propagowania jakiejś idei (a taką ^niewątpliwie była powieść socrealistyczna) to „gatunek łatwo ulegający .zepsuciu". Utwór taki staje się z czasem dokumentem. Zatraca swą podstawową funkcję z chwilą, gdy propagowana idea ulega zapomnieniu, odrzuceniu, zakwestionowaniu, słowem — wychodzi ze społecznego obiegu. Powieści o dużym ładunku ideotogtca-nym, które przetrwały swój czas, przetrwały więc pomimo takiego ładunku, nie zaś dzięki niemu ^ł.

¹ S. R. S u 1 e i m a n, Authoritarian Flcttons, Thę łdfeołooktti .Youeł At a Literary Genre, New York 1083, s. U7, hk. Przedmiotem autorki tą francuskie powieści t tezą powstałe w pierwszej połowie XX w. (od afery Dreyfusa do wybuchu drugiej wojny świetowejk Autorkę strzegą jednak, że jej definicja powieści tendencyjnej me implikuj# ht-

Hl.