64030 skanuj0074 (15)

152 Przedsiębiorczość

/uchowanie człowieka w urbanizacji, 1983, pod icd. W.li. Scotta jr., L.I.. Cummingsa, PWN,

Warszawa.

Przedsiębiorczość, „działalność gospodarcza charakteryzująca się innowacyjnością i kreowaniem wartości dodanej [Kul-iura... 1994, s. 16]. W rozważaniach nad przedsiębiorczością i jej wzorami należy wyjść od stwierdzenia, że głównym kanonem gospodarki rynkowej obejmującej podmioty gospodarcze n prywatnej formie własności jest rozwój poprzez konkurencję.

1. II. Haber podkreśla, że dwa najważniejsze wyznaczniki pozycji podmiotu gospodarczego, tj. ekonomiczny (stopa zysku i jej maksymalizacja) oraz socjologiczny (innowacyjność pracodawcy i kadry menedżerskiej w zakresie zaspokajania potrzeb społecznych) wzajemnie inlorforują, tzn. „zysk i jego maksymalizacja zawsze będą koherentne w stosunku do innowacyjności i przedsiębiorczości właściciela podmiotu gospodarczego" [L.H. Haber 1995, s. 69-90). Na współzależność tę zwrócili już.

¹¹ wagę przedstawiciele ekonomicznej i społecznej myśli liberalnej /. przełomu XVIII i XIX w. - A. Smith i J.U. Say. J.D. Say określa przedsiębiorczość jako możliwość przenoszenia zasobów ekonomicznych z ob-szaiów niższej na obszar wyższej wydajności i wyższego zysku [P.F. Drucker 1992, s. 30],

L.H. Haber [1995) wyróżnia i omawia cztery reprezentatywne wzory przedsiębiorczości kształtującej się gospodarki rynkowej: 1) przedsiębiorczość żywiołową, 2) przedsiębiorczość ewolucyjną, 3) przedsiębiorczość etyczną oraz 4) przedsiębiorczość systemową. Każdy z wymienionych wzorów może występować, jak pisze autor, zarówno samoistnie jak i przemiennie z innymi wzorami, a także może wystąpić ich wielość niezależnie od położenia geograficznego czy panującej formy ustrojowej danego państwa, pomijając państwa totalitarne o scentralizowanej gospodarce. Przedsiębiorczość żywiołowa polega na wysoce ryzykownych działaniach i dążeniu

do szybkiego sukcesu - zysku za wszelką cenę. Niewielkie grupy lub jednostki poruszając się w sytuacjach wynikłych z kształtowania się nowego Indu ekonomicznego, politycznego i społecznego, działają często na pograniczu prawa, wykorzystują luki w przepisach, niejasności interpretują na własną korzyść. Akumulacja kapitału dokonuje się poprzez hazard, oszustwa, korupcję, tworzenie firm-atrap znikających, gdy . przychodzi do wywiązywania się ze zobowiązań wobec naiwnych. Rozbudowana jest „czarna" i „szara” strefa. Według założeń przedsiębiorczości ewolucyjnej,-wynikających z koncepcji „American Drcam", przedsiębiorcą może stać się każdy pracownik po przejściu kolejnych szczebli kariery jako pracownik najemny. Ten wzór przedsiębiorczości charakteryzuje się wic-loctapowością — osiąganiem coraz wyższego stopnia profesjonalizmu, co spotyka się z powszechną społeczną aprobatą, jako uznany model kariery przez członków klas lub warstw średnich. Przedsiębiorczość etyczna opiera się na wartościach systemu religijnego czy też kulturowego, wartościach zinlcrnalizowanych i realizowanych w działaniach gospodarczych, a także w codziennym zachowaniu, przez przedsiębiorców i kadrę kierowniczą. W myśl koncepcji Maxa Webera np. ideologia pracy, zawodu jako powołania i całej działalności przedsiębiorczej jest pochodną wartości religii protestanckiej. Człowiek, aby przekonać się, czy jest predysponowany przez Boga do zbawienia, czy też nic, dokonuje praktycznej próby poprzez pracę wytwórczą, produkcyjną, kupiecką czy inną. Powodzenie dowodzi bożego błogosławieństwa, niepowodzenie - braku łaski. Działania przedsiębiorcze charakteryzują się wówczas takimi cechami, jak pracowitość, uczciwość i ascc-za we wszelkiej konsumpcji [M. Weber 1994]. Przedsiębiorczość systemowa istnieje w systemie rozwiniętej gospodarki rynkowej, w której promotorem działań przedsiębiorczych jest państwo. Opracowywane są programy uwzględniają-

Przesąd 153

cc dostosowani; przepisów prawnych, przepisów finanso' /ych, kredytów bankowych dla obywateli \ ykazujących inicjatywę i pomysły, pragnąc /eh działać na własny rachunek, lecz nic n ających dostatecznego kapitału. Jcdnoczcś lic istnieje rozwinięty system kontroli prawm j i finansowej służący sprawdzaniu, czy śrr Jki wykorzystywane są właściwie, czy dz alalność przedsiębiorcza nic narusza prawa | L.H. Haber 1995], (M.P.) Zob. korupcja.

Literatura:

Andreski S., I9⁽. 2, Masa l/cbera olśnienia i pomyłki, PWN, \Varszawa.

Drucker P.F., 1 '92, Innowacja i przedsiębiorczość, PWN, Warszawa.

Haber L.H., 1¹ 95, ll'zory przedsiębiorczości H' świadoinos .7 przyszłych menedżerów, „Studia Socjologi :znc", nr 1-2.

Hayaslii S., 198 \ Culturc and Management in Japan, Univ. ofTokyo Press, Tokyo.

Kultura przedsiębiorczości, 1994, pod red. D. Berger, Oficyna I .iteratów „Rój", Warszawa.

One hi W., 1980. Theory „Z", Dallcntinc Dooks, New York.

Pclcrscn D„ tlili nik J., 1991, AVn* Management Ideas for the U)’s, Vicior Gollanc, London. Raclinian D.J., \tcscon 11.M., 1987, business Today, Ramiom Mouse Business Division, New York.

Vesper 11.K., 19.' 0, New Tenturc Strategy, Englc-wood Clifls, New York.

Walion S., I lucy J., 1994, Sam l/alton. Madę in /Imerica. My Story, WNT, Warszawa.

Weber M., 1991, Etyka protestancka a duch kapitalizmu, ’Vyd. Test, Lublin.

Przedział i fności, zob. estymacja.

Przełom mtypozy ty wis tyczny, zob. naturalizm-anl -naturalizm, nomotetyzm, pozytywizm.

Przemoc, zob. agresja, antyspolecz-ność, koncept je człowieka w socjologii, konflikt spoić, zny, przemoc symboliczna, przymus.

Przemoc . ymboliczna (gwałt symboliczny), proce: narzucania określonej wizji rzeczywistości społecznej oraz wiążącej się z nią hierarchii wartości. Proces len zachodzi w kontaktach międzykulturowych ornz-w obrębie danego społeczeństwa - w trakcie kształcenia i socjalizacji. Narzucany obraz rzeczywistości społecznej zależy w znacznej mierze od zróżnicowania występującego w obrębie makrostruktury społecznej. Akceptacja lego obrazu w istotny sposób wpływa na procesy ruchliwości społecznej (zwłaszcza ruchliwości pionowej, tzn. możliwości awansu i kariery życiowej). Funkcjonujące mechanizmy selekcji prowadzą do reprodukcji, czyli odtwarzania istniejących zróżnicowań (P. Bourdicu, J.-C. Passe-ron 1990],

Przemoc symboliczna to jedno z podstawowych pojęć tzw. socjologii krytycznej. W jej ramach problemy transmisji kulturowej ujmowane są w powiązaniu z procesami podtrzymującymi istniejące nierówności społeczne. Czołowymi przedstawicielami tego nurtu są Basil Bernstein i Pierre Bourdicu. W rezultacie procesów socjalizacji i związanej z nią przemocą symboliczną dokonuje się nic tylko międzygcncracyjnc dziedziczenie kulturowe, lecz także odtwarzanie społecznych nierówności, a w efekcie, odtwarzanie zasadniczych cech dotychczasowej struktury społecznej.

Koncepcja przemocy symbolicznej stosowana jest także w teorii rozwoju społecznego jako przydatne narzędzie opisu relacji występujących między krajami wysoko rozwiniętymi i „zacofanymi”; tzw. rozwój zależny powiązany jest zwykle z gwałtem symbolicznym krajów stanowiących „centrum” w stosunku do „peryferii". (A.S.)

Zob. habitus, rozwój społeczny, ruchliwość społeczna, socjalizacja, władza.

Literatura:

Bernstein B., 1990, Odparzanie kultury, PIW,

Warszawa.

Bourdicu P., Passeron J.-C., 1990, Reprodukcja.

Elementy teorii systemu nauczania, PWN,

Warszawa.

Przesąd, w ujęciu szerokim „pogląd uznawany bez wystarczających ku temu