64823 pic 11 06 011756

1D3

TEUN A. VAN DIJK

ze p zakłada, że słuchacz nie chce nie wiedzieć, że p, i pragnie s uchar wiedział, że on (mówiący) wie, że p, itd. Takie waLLij

nvch "^{arracjl naturaln}y^ch> niekoniecznie natomiast do narracji aj nych Możemy do tego dodać pewną liczbę przejętych od Grice’a¹⁵ J obowiązujących w rozmowie, w fermie następującej: mów^/zT

dla rfanp- ^{raW Z}^^We’ ^{ze p} (^{a racze}J opowiedzenie p) jest istotni dla danej rozmowy bądź sekwencji interakcji (mowy), że p jest pełni

w po ownamu z wiedzą słuchającego, i że p jest bezwzględJ

_za , ^{W S6nSie zdefiniowan}y^m wyżej. W określonych kontekst;: eńlnp ? .^m?f.^{a Z0S}*^ab pogwałcone (np. kiedy mówiący ma jakieś szc-l

Lcz^eńT ^{WSP0mnianych tu} punków i zasad nie będziemy □ szczegółowo wyjaśniać^u.    ^H 1 1 1

newnp ^^{3Żdy akt}’ ^akt opowiadania jakiejś historii (narracji) J zmiZ w h^k°^nWencj°^nalne-. Mem bezpośrednim jest spowodował może też    ^W13 °^{m0Ści skła}dających się na wiedzę odbiorcy, al

JV (nadawral J?^Cj^W ^ ^Szereg Pośrednich celów pragmatycznych:::! N SiK^da’ ^{Że 0 (0dbl}°^rca) ^uczyⁿⁱ coś podobnego do tego.]

I ?! podobnych okoUcznościach i chce, by O, dzięki opow*¹ dzaniei- alhn »₇^P°^{Wie nie} warunki i konsekwencje takich czynów (der. co on sam <N\    ^Skłonib O do zrobienia czegoś podobnego do te?

historii izarhp ^ZV°\* ^przedtem tak jak to zostało wyrażone w je? jak postąpił w ^ ¹ • ^ ^też N chce, aby O wiedział, iż N postąpi tał Lnie) m J _t°^P0Wł;^edzianej P^ez siebie historii (zapowiedź lub ostrze dzaju model d L' ^{Wypadkach nar}racja funkcjonuje jako swego:-wiec wvra₇nio • ^SWiadczenia oparty na zasadzie analogii, wytyczną. Ponadt ^narrac^^{e natur}alne mają pewną funkcję P^ra>' cję emoci °i ^Wypowiedź narracyjna może mieć również fucj czy mówi a o naM ^& n ą’, ^np' ^nadawca oczekuje pochwały, poda"-łania S Tk ’    żywnej, czy to z tej racji, że jego dzia-

(ten iaruik    ^m°^{raInie alb}° ^ ”*!

godne uwagi są onowL ^ °^mówiony ^niżeJ)> czy też dlatego, jest W snosób 7a .}    • ^{ane zdarzenia}» lub że sama historia opowiach

szczególnie do nipWf^USUJ^^Cy ^ ^{UWagę; ten} ostatni warunek odnosi ' nymi czy społeczny^kon^^ ^{narracji sztucz}nej. Innymi psycholog" dawca chce abv ndh- ^sekwencjami ani motywacjami tych celowi-

°“ ^Sa”' ^J'^eg° ^{dzialmialUb,f} |

uwagę. Pojęcie to, które jest oczywiście pojęciem względnym (zależy Ziem od kontekstu, tj. nadawcy, odbiorcy i ^    £

świadczeń, itd.), wiąże sią ściśle ż pojęciem w z'b ud z^A a . n resowania. Wypowiedź narracyjną nazwiemy godną uwag lub inte resującą, jeśli spełnia ona choć jeden z następujących warunków.

(i) działania dokonane (w możliwym świecie, w którym ™^rrac^

dziwa - warunek, który w naszych rozważaniach dla uproszczenia p miniemy) są trudne;    ...    _n;_e i_est

początkowa sytuacja w sekwencji działań jes op    zmienić stan,

wcale- oczywiste, jaką linię działania ma obrać agens, aby

który sprzeczny jest z jego pragnieniami;    zdarzenia nieocze-

w toku normalnej sekwencji zdarzeń pojaw ją ó    . cele po to,

kiwane, które mogą spowodcfwać, iż agens zmienia

by uniknąć jakiejś kłopotliwej sytuacji;    właściwości) są

niektóre stany lub zdarzenia (np. pewne przedmioty lub wlasciwos dla agensa niezwykłe czy dziwne.

Te dosyć ogólnikowo ujęte warunki wiążą się implicite ^Zagadzj_e przekonań agensa (tj. nadawcy) i o^db^ior^cy i opierają się ™    _się

normalności. Definicję „normalnego toku zda p zdarzeń I również w kategoriach semantyki świata możliwego, prze    aiter-

I jest normalny wtedy, gdy występuje w większości s_zg natywnych (widzianych z danego kontekstu), dającyc    .. _reg_Uł

światem aktualnym (określanym przez zbiór    ^wagi to wy-

i prawdopodobieństw). Inaczej mówiąc: zdarzenie go ne _{grda n}j_e_ jątek od zwykłych stanów czy zdarzeń. Zważywszy, ze    _ent_ropia

zwykle są stosunkowo nieoczekiwane, narracje cec u    ^ wreszcie,

subiektywna, by posłużyć się terminologią teorii ⁱⁿ,°^^a _{nie w} każ-jako ostatni warunek pragmatyczny, należy wymienić a ’_narrację. Niemej sytuacji i nie każdemu odbiorcy można prze ^{s a} _wiedż narracyjną które konteksty nie pozwalają na spełniane przez wy _Wy_mag_ają nato-wspomniane wyżej funkcje pośrednie (np. dora ^zan1^ ’    że zainte-

"aiast bezpośrednich aktów mowy. Ponadto jest rzec    tych roz-

- .ma, uwagi, pochwały, itd. można ocżekiwac jedynie od

Sw Uła----¹

(ii)

(iii)

(iv)

«/ ~*'VfVlV»UĆU SI

Jeden wsMkżTz ^{lU zaim}°^wać-eo obszerniejszego omó^gm!“^{yCZnyCh war}>“^k™ narracji wyma£^a —    enia, ą mianowicie zasługiwania

¹³ H. P. G r i c e, Logika a konwersacja. Przełożyła B. Stanosz. tV ^zt) | Język w świetle nauki. Pod red. B. Stanosz. Warszawa 1980, s.

¹⁴    Zob. T. A. v a n nnie    ,_s and 7>no*t~~ ”* —

. - iea. ii. Stanosz Warszawa 1980, s. 91 ń I ” Zob. T. A. v a n D i j k, Pragmatics and. Poetics. W: Pragmatics of and Literaturę. Ed. T. A. van D i j k. Amsterdam, North Holland, 19^75,

. - — -bow mowy. — resowania, uwagi, pochwały, itd. można

mówców, których znamy stosunkowo do rze'    komunikacyjny

Aby odbiorca mógł wywnioskować, ze ^ _mi_e£ _szereg ^własC^°_ka_

V w zamierzeniu „narracją”, wypowie    f_unkcje narracyjn^e-

strukturalnych, wskazujących na okres °ⁿ _mUjy wstęp^{n e} sówki takie przynoszą przede wszyst    _w narracjach ^szt^^Cdr ^ygie'

Przygotowujące (dobrze znane    ^ _p0słuchaj” itP-    _więc

ⁿP. poematach epickich); „Wiesz co , »    wyżej warunki.    _go

“Powiadana historia musi spełniać wymi _{mu zW}ykłeg° _opj_ Składne relacjonowanie po powrocie o    _narracją, ^ał^e ^

“dbiorcy) przebiegu zdarzeń w biurze ^nl ^_ecz również ty ^Sem nadającym się do raportu policyJⁿ &dy zdarzyło się coś niezwykłeg