67497 P1030435

IH. MUnń\ czyli hv« wrrwf^fyfwi

Żydówki'*. Marina nazwie „Ży-c.ic to miejsce, gdzie żyć nie można, ży-dowskadzielnica". A ja nasycałam się życiem. Żydówka żądna życia. Leben tmd Ueben, Sieli iiben im Licbeti. Arendt i Knsteya szydzą z mojego kultu osobowości androginiczncj. O mnie książka Arendt, „i beznamiętna, i namiętna", la i inne aktorki. Wśród nas: Rachel i Rachela Singer. Teatr - cstetyzacja żywiołów. Tak sublimowałysmy. Ma teatralna imienniczka, córka domokrążcy, śpiewaczka uliczna, supergwiazda. ]a gra czka, paserka, specjalistka w uchodzeniu za, passing. Z kimże mam się utożsamić? Czy też grać na zimno? Bracie, „co za przyjemność znaleźć się zagranicą!" Tyleż swojska, co obca, świadoma (jeszcze przed księżną Bonaparte) - swej i innych — inności. Schodzę do ckstcrytorial-ności salonu. Zamykam medalion. Mam cię przy sobie. Podkoloruję rzęsy. Wychodzę do gości. Nazwijcie nas wszystkie Rahclami. Rahelami jesteśmy wszyscy⁶⁰.

Pleć Kuzynka a sprawa Polska

Autor! Autor! Nic zapinam na ostatni guzik. Przerabiam Dziennik takich jak ja Fałszerzy: „nic chciałbym wykrawać wcale. Niech mnie Państwo zrozumieją: chciałbym wszystko wszyć do tej powieści" o Julii. I jest tu mój wykrój: od wewnątrzpodmiotowości przez miłość pomiędzy po intersubiektywność i z powrotem.. Osnowa obcość. Nasza. Dlatego kroję suknię Julii i skrawki od Herakłita do Hannibala Lectera, przetykam sobą. Potem pruję. To szmaty. Jeszcze raz zszywam z nich książkę. Kiedy ją będę nosił na pokazie (wczorajszych/jutrzejszych) mód? I to ma być kryminał? To wyznania robótek próżności. Rozbierzmy Kuzynka raz jeszcze.

Tyleż swojski, co obcy, świadomy — swej i innych — nieświadomości, nieskończony... Kuzynek. Lata całe Hans Magnus Enzensberger tworzy

“ Moja instalacja dźwiękowa w wykonaniu Kii Bojanowskicj na konferencji hiny-lnna-Inne '/.organizowanej przez Kazimierę Szczukę, Dorolę Siwicką i Mikołaja Sokołowskiego w instytucie Badań Literackich PAN.

III

Piet' l(tisynf(a a spran/ti Polska

teksty teatralne o Kuzynku. Interteksty. Dramaty wokół Didcrot-Manic, w tym Diderot i ciemne jajo (rozmowa z gościem)¹. Ju znajduje zastosowanie Kristcvowska intcrtekstualność - i to we właściwej według mnie tej kategorii strefie literackiej, psychicznej i politycznej? od wielogłosowej lektury przez mnogi podmiot po polifoniczny kosmopolityzm.

Intcrtekstualność opisuje Diderota i Enzensbergera dialog z tradycją. I jeszcze jedna gra intertekstuaina.* Dramat stanowi dialog autora z samym sobą; oto jego własny komentarz: „Nie brak też au-tocytatów: niektóre pasaże pochodzą z komedii Der Mcschenfrctind”

(s. 279). Literacka intcrtekstualność, Enzensbergera mówienie Diderotem i samym sobą znajduje analogię w postaci dramatu.

Przeczytajmy scenę, w której padają pytania o tożsamość. Diderot indaguje przybysza z wieku XX o jego profesję. Dziennikarz? „Tam, skąd pochodzę, uważa się, że dziennikarstwo to zacny zawód” - powiada gość. „Cóż, muszę przyznać, że ta sprawa nie jest mi całkiem obca” — komentuje Diderot, publicysta, polemista, krytyk. „Dziennikarz, dziennikarz... Wszystko zależy od tego, co się przez to rozumie. Zna pan Sokratesa?” Czy przejście od dziennikarza do Sokratesa to zmiana tematu, czy nieprzypadkowe zaliczenie ateńskiego Sylcna do dziennikarzy w guście samego Diderota R .Polisemia słowa „dziennikarz” mieści w sobie krytycznego wypytywacza, który „czatuje”, „zajmuje czas”, „skłania do mówienia”. Tymi czasownikami określił wcześniej Denis zajęcie przybysza. Podobnie definiuje aktywność Sokratesa: „Miał zwyczaj wypyty-wać swoich współobywateli, ta k długo aż -w końcu mieli dosyć”. I En-zensberger nie stroni od eseistyki i dziennikarstwa, także radiowego².

Dramat Hansa Magnusa Enzensbergera tematyzuje sam siebie i wskazuje na własny model: dialog sokratyczny - prekursora powieści; na próżno szukać weń konkluzji. Publiczna konwersacja, pełna prowokacji i ironii — zwanej później sokratejską — staje się codzienną strategią filozofa. Sceniczny Diderot odwołuje się do maieutyki Sokratesa: ,y/sze-

1

   Hans Magnus Enzcnsbcrgcr, Diderot i ciemne jajo (rozmowa z gościem), przcl. Andrzej Kopacki, „Literatura na Święcie”, nr 7-8, lipiec-sierpień 1999, s. 243-279.

2

   SchriftsteUerei ullein Jiihre ztt einem „isolierten Dasein" - rzekł Enzcnsbcrgcr w jednym z wywiadów.