65297 PICT2483

W obszarach zaburzonych tektonicznie skaty osadowe mogą ulegać spękaniu, potrzaskaniu łub przesunięciu względem siebie wzdłuż płaszczyzny uskoku. Niekiedy obserwuje się spękanie ciosowe wy-wołane przez kurczenie się osadów podczas diagenezy (wyciskanie wody).

Ze względu na genezę skały dzielimy na.

•    okruchowe

•    chemiczne

•    organogeniczne

Skały okruchowe powstają przez nagromadzenie materiału pochodzącego ze zniszczenia (rozdrobnienia) skał macierzystych.

Ze względu na stopień zwięzłości (spoistości) poszczególnych elementów mineralnych wyróżnia się skały okruchowe zwięzłe (dnizgot zlepieniec, piaskowiec, szarogłaz) i luźne. Skały luźne mogą być spoiste (less, mułowiec, ił. glina) lub sypkie (piasek, żwir, gruz).

Skały chemiczne powstają na drodze wytrącania się i krystalizacji z nasyconych roztworów wodnych w basenach morskich lub jeziornych. Wskutek parowania następuje kondensacja soli, która w zamkniętych basenach morskich dochodzić może do 26 %. Skały chemiczne mogą tez powstawać w wyniku krystalizacji rozpuszczonych związków chemicznych w wodach podziemnych obszarów krasowych (trawertyn) lub też wietrzenia chemicznego (lateryt).

Do ważniejszych skal chemicznych należą utwory zwięzłe, jak: gips, anhydryt, sól kaftiienna^ wapień chemiczny (trawertyn) lub luźne spoiste np. starka, glinka kaolinowa itp.

Skal}’ organogeniczne tworzą się z osadów złożonych z organizmów roślinnych i zwierzęcych. Mogą one występować w stanie stałym jako utwory zwięzłe (węgiel kamienny) lub luźne spoiste (torf), w stanie ciekłym (ropa naftowa) lub gazowym (gaz ziemny).

Do skał organogenicznych należą utwory węglanowe jak: wapienie, dolomity, kreda pisząca, syderyty, skały krzemionkowe, jak: radiolaryty, gezy, krzemienie, martwice krzemionkowe, skały węglowe, jak: torfy, węgle, ropa naftowa, asfalt, gaz ziemny itp.

2.1.3. Slcafy metamorficzne

Zarówno skały osadowe jak i magmowe mogą podlegać przemianom struktury składu mineralnego wskutek podwyższonego ciśnienia i temperatury np. przy ruchach górotwórczych czy wędrówce magmy. Tworzą się wówczas skały przeobrażone czyli metamorficzne.

Metamorflzm polega na przebudowie składu mineralnego, struktury i tekstury ska! W głęb«v.-h paniach litosfery w warunkach wysokiego ciśnienia (do ok. 10 0CC attn.) i wysokiej te "isera(\jrV (do ok. 1300*C).

Najważniejszymi i najczęściej występującymi składnikami skał metamorficznych są minerały skał magmowych: skalenie, kwarc, łyszczki, pirokseny i amfibole. Pop sito Jiaiakterynżyczne wyłącznie dla skał przeobrażonych są: chloryt. serpentyn, epidot, grafit i inne

Wskutek równoczesnej krystalizacji i wzajemnego przeszkadzania sobie we wzroście me następuje w skalach metamorficznych prawidłowe wykształcenie kryształów. Najczęstsza jest struktura krystaloblastyczna cechująca się brakiem dobrze wykształconych form kjyształów.

Najpospolitszymi teksturami skał przeobrażonych są: tekstura łupkowa (skały sprasowane), których składniki mineralne wykazują wykształcenie blaszkowate np. łupki i gnejsy i tekstura oczkowa (minerały bardziej odporne w postaci soczewek otoczone drobnoziarnistą masą innych minerałów np. gnejsy oczkowe)

Produktem metamorfizmu są zazwyczaj łupki krystaliczne i gnejsy. W wyniku przeobrażeń dynamicznych i termicznych granity przechodzą w gnejsy, piaskowce w łupki kwarcowe lub kwarcyty. wapienie w marmury 2.2. Tektonika

Oprócz cech litologicznych (fizycznych i chemicznych), skały występujące w skorupie ziemskiej

, wyróżniają się między sobą sposobem ułożenia warstw, czyli tektoniką.

Wyróżnia się następujące rochaje tektoniki:

w skałach osadowych;

•    tektonika płytowa

•    tektonika monoklinalna (izoklinalna)

•    tektonika pionowa

•    tektonika fałdowa

•    tektonika zrębowa w skałach magmowych:

•    tektonika wulkaniczna

•    tektonika płutoniczna