71460 P1240446

r awarie; raczę .i w tytule artykułu ni* jednoznacznie w nim sformułowanej _f gdyż treść je*© koncentruje się wokół propozycji tero badacza dotyczą-cyc* zróżnicowania kultury łużyckiej. Tytuł jednak sygnalizuje zagatf-sienie: kultura łużycka czy -styl łużycki". Nie jest to jedynie zabieg terminologiczny leci odiwierciedlenie zarówno wątpliwości jakie nastręcza pojęcie "kultura łużycka* jak 1 różnorodności jero rozum!enia. Ten moment zastępowania pojęcie "kultura łużycka* różnie modyflicowanymi innymi terminami, przeważała szerszymi i nadal nie dość dokładnie określonymi, ujawnia sic często w literaturze, np. zagadnienia określane dotąd wspólnym sianem "kultura łużycka" lub zjawi eko określane przez nas mianem kultury łużyckiej itp.

Ka podstawie dokonanego powyżej przeglądu prób określenia kultury łużyckiej nie trudno się zorientować, iż wyłonienie cech, które by bardziej precyzyjnie określały tę kulturę jest zabiegiem niełatwym. Podsunę wująe te próby można powiedzieć, że większość bad a czy podejmujących je upatruje odrębność tej kultury w następujących czynnikach: a/ odręb-asść w obrębię komcleksu kultur pól popielnicowych, a więc jest jedną z kultur tero kompleksu, b/ pochodzeniu kultury łużyckie j_* przy czyr akeectowaao udział w procesie* kształtowania sie tego zespołu tzw. kultury przedłuży eki ej /różnie traktowanej/ oraz zwłaszcza w latach ostatni en coraz bardziej akcentowano rolę kultury trsclnleckiej• Obraz ten poszerza się i zmienia w świetle badać na Morawach i Słowacji, co jednak w dotychczasowych ogólnych próbach określenia kultury łuż*. cklej nie było dostatecznie i wyraźnie podkreślane; c/ "formą obrządku grzebalnego - niekiedy szczególnie konsekwentnie wybijano stosowanie ciałopalenia, grobów popielał nowych i zakładanie długotrwałe cb_c men tar zysk, d/ podobny typ gospodarki, e/ podobne formy osadnictwa i budownictwa, f/ wspólne cechy różnych dziedzin wy twórczości, w tym szczególnie mocno żkcen-towase były rezultaty produkcji garncarskiej, charakteryzujące sie odrębności*; w mniejszym stopniu dotyczy to metali, g/_odrębŁftść v stosunku dc amddcnajżcich pól popielnicowych w sensie chronologicznym, a więc początków kształtowania się tych zespołów jak i koś ca procesu ich rozwoju.

Stosunkowo największą ścisłością charakteryzowało sie określanie zasięgu terytorialnego 1 chronologicznego kultury łużyckiej, z przyjętego przy tym punktu widzenia - niekiedy określanego mianem "polskiego". Jest to jednak, jak już zaznaczyłem, zagadnienie wtórne w stosunku do samego zdefiniowania kultury łużyckiej. Całkowitą zgodność dostrzega się w podkreślaniu, iż kultura łużycka jest zespołem zróżnicowanym a rozbieżności uwidaczniają się d<Jf>iero na etapie określania tych różnic, ale do kwestii tej wrócimy w dalszej części.

ag ś€

lecz są rac/, sj odzwierciedleniem braku logicznej konnekwencj 1 w do tyci-czasowych ujęciach kultury łużyckiej i różnic w Jej obrobię. Au tor esej tej sytuacji nie aprobuje i dla swojej koncepcji stera rie oodf#c uzasadnienie m.in. poprzez wyróżnienie grup "ogóInołużyckich" i bardziej samodzielnych, czy wreszcie podkreśla ich związek z kultur i łużycką stwierdzając fakt, iż różnią sic od kultur z nimi ensiadująeych.

Tu zachodsl oczywiście od razu pytanie o wielkość tych różnic w zestawieniu z różnicami stwierdzanymi między poszczególnymi grupami ku1 turv łużyckiej, zwłaszcza gdyby zestawić grupy skrajne oraz o kwalifikacje • tyoh różnio czy są one istotne.

Wreszcie przechodzę do cech podawanych przez K. Gedla, które on określa jako "ogólne dla całej kultury łużyckiej*’. Zalicza do nich podobny "na całym niemal terenie typ gospodarki, podobne formy osadnicze 1 zbliżony charakter budownictwa." Dalej autor zaznacza, iż wiele współczesnych cech wykazują różne dziedziny wytwórczości m.in. produkcja ceramiki. Jej też g. Gedl przypisuje duże znaczenie i stwierdza, te niezależnie od wielu różnic lokalnych ceramiki kultury łużyckiej posiada wiele cech wspólnych. Wreszcie wspomina również o zbliżonym zestawię poglądów, wierzeń 1 praktyk kultowych, szczególnie akcentując wspólne cechy obrządku grzebalnego. J*o wyliczeniu tych cech "ogólnych" dla całej kultury łużyckiej ?. Gedl wypowiada zaraz dalej kilka uwag, które mają chyba za zadanie uchronić przed wyprowadzanie? z tych wspólnych cech wniosku o jakiejś jedności.kultury łużyckiej. Autor stwierdza wiec, iż mimo tych cech wspólnych poszczególnych rrup, to jednak tej kultury nie można traktować jako zwartej jednostki gospodarczo-politycznej. Palej podkreśla, iż nie na podstaw by ludność poszczególnych grup stanowiła wspólnotę "językowo-etniczną". To ostatnie może Jest najbardziej oczywiste, bo podobnie brak podstaw do twierdzenia, iż było inaczej.

W poszczególnych grupach natomiast byłby skłonny upatrywać uchwytne pozostałości plemion, związków plemiennych o pewnych wspólnych elementach kultury materialnej, stroju, wierzeniach 1 zapewne jeżyku.

Celowo aż tyle miejsca poświęciłem próbie określenia kultury łużyckiej jakiej dokonał M. Gedl, ale też jak wynika z powyższego przeglądu, jest to jedyna tak obszerna próba. Już w "Prahistorii ziem polskich", gdzie może należałoby również oczekiwać próby zdefiniowania tej kultury mamy przedstawiony raczej obraz jej zróżnicowania oraz próbę uzasadnienia tego obrazu, do czego przejdę w dalszej części. Wprawdzie spotykamy tam stwierdzenie A. Gardawskiego, iż określenie ■kultura łużycka" aa bardzo złożoną treść przy czym na złożoność tą składają aił-ZŁr równo tendencje różnicujące jak i ujednolicające-, w sumie jednak w tym opracowaniu nie aa materiałów do zagadnienia obecnie rozważanego. lFle można jednak nie zasygnalizować tutaj Innej koncepcji A. Gardawekieeo¹¹^

17