267 (28)

O perspektywach rozwoju badań języka artystycznego¹

1. Zasygnalizowana w tytule artykułu tematyka jest wbrew pozorom znacznie zróżnicowana. Jeżeli ma być tu mowa o perspektywach rozwoju badań języka artystycznego, to tym samym zakłada się także podanie informacji dotyczących obecnego stanu badań tej odmiany języka ogólnopolskiego. Ze zrozumiałych jednak względów (obszemość tej tematyki - skromność miejsca) konieczne są tutaj daleko idące ograniczenia, konieczny jest pewien, dość rygorystyczny, wybór interesujących nas kwestii, tak żeby można było potraktować zawarte w artykule rozważania jako próbę ustalenia niektórych kierunków rozwoju badań języka współczesnych i starszych utworów literackich. Nie będą te rozważania dotyczyć odmian artystycznych dialektów i gwar ludowych.

I 2. Sprawą zasadniczą jest rozumienie tego, co określa się terminami język lub styl J artystyczny, lub język poetycki. Do zgodnych na ogół opinii, dotyczących właściwości tej odmiany formalno-funkcjonalnej języka ogólnopolskiego, należy to, że dominują tutaj funkcje estetyczna i poetycka (autoteliczna), że charakteryzuje się ta odmiana chłonnością (wchłania różne elementy właściwe innym odmianom formalno-funkcjo-nalnym i stylom języka polskiego), a także niepowtarzalnością środków wyrazu, bogactwem norm i wewnętrznych układów. Do ważniejszych składników interesującej nas odmiany polszczyzny ogólnej należy m.in. rozbudowana synonimia i antonimia, zwielokrotniona i wyszukana metaforyka, szczególna obfitość tropów i figur stylistycznych. Podaję krótki przegląd niektórych stanowisk.

W obrębie trzech wymienionych przez Wilkonia punktów odniesienia pozostają „odniesienia wewnątrztekstowe: utwór literacki jest częstokroć tworem synkretycznym, złożonym z różnych odmian wypowiedzi, jest, jakby powiedział Bachtin, obrazem wielu języków”¹. „Literatura - zdaniem Wilkonia - aktywizuje język we wszystkich

1

Z. Zagórski, O perspektywach rozwoju badań języka artystycznego. W: Praktyka językowo--stylistyczna w tekstach artystycznych doby nowopolskiej. Pod red. J. Brzezińskiego. Zielona Góra 1997, *. 169-178.

¹ A. W i 1 k o ń, Z zagadnień języka i stylu. W: Z zagadnień języka artystycznego. Pod red. J. Bubak, A. Wilkonia. Zeszyty Naukowe UJ, CCCCLYII. Prace Językoznawcze, z. 54. Kraków 1977, s. 116.