271 (25)

O perspektywach rozwoju badań języka artystycznego 271

4.    Można na podstawie dotychczasowych ustaleń różnych badaczy i mojego rozeznania potraktować odmianę artystyczną języka ogólnopolskiego (inaczej: język artystyczny) jako zbiór z dwoma podzbiorami pozostającymi do niego w stosunku inkluzji: są to podzbiory: 1) język prozy artystycznej i 2) język poezji. W obrębie tego ostatniego podzbioru trzeba by jeszcze wyróżnić, jako element szczególnie nacechowany. podzbiór, jakim jest język utworów lirycznych (z metodologicznego punktu widzenia konieczne jest wprowadzanie do analizy tych utworów bardzo czułych narzędzi badawczych).

Zakresy badań utworów literackich tworzą w odniesieniu do językoznawstwa i literaturoznawstwa iloczyn zbiorów.

5.    Dużym zainteresowaniem cieszą się i dają dobre rezultaty badania z zakresu lingwistyki tekstu. Wszystko wskazuje na to, że będą się one w dalszym ciągu rozwijać, łączą te badania w istotny sposób duży zespół problemów językoznawczych z wieloma problemami teoretyczno- i historycznoliterackimi. Jednym z wielu opisywanych w związku z tym ważnych zjawisk jest stopień spójności tekstu (szeroka skala: od spójności maksymalnej do braku spójności).

„«Mocna» definicja tekstu zakłada, według Dobrzyńskiej, że tekstem jest jedynie spójny ciąg zdań - o wyraźnych leksykalnych wykładnikach spójności. Definicja «$łaba» nie przyjmuje tej cechy całościowego komunikatu za konieczny warunek bycia tekstem”²'. Zdaniem Dobrzyńskiej,,zasadniczy podział w obrębie uniwersum tekstowego wprowadza odróżnienie tekstów, które pełnią funkcję estetyczną (w których jest ona dominująca), od tekstów o funkcji pozaestetycznęj. Pierwsze z nich to olbrzymi i bogaty obszar literatury - cechujący się względnie dużą zmiennością i podległy wielu swoistym konwencjom w ramach rozmaitych poetyk historycznych”²*.

Wypada tutaj dodatkowo zauważyć, że tekst może się składać m.in. ze znaków „nieregularnych” (np. z tzw. składników ułamkowych) pełniących funkcję wypowiedzeń. Oto jeden z przykładów takiej realizacji plastycznie oddającej sytuację:

Wyglądanie przez pręty

ebo

ężyc

[M. Białoszewski, Odczepić się. Warszawa 1978, s. 59.]

6. Z poprzednią uwagą pozostają w związku najnowsze ustalenia dotyczące tzw. wiersza wolnego. „W wierszu [wolnym] składniowym - pisze Urbańska - stosunek

^rT. Dobrzyńska, Tekst. Próba syntezy. „Pamiętnik Literacki” LXXXU, 1991, ł 2, s. 143. Por. opinię Bogusławskiego, że teksty „mogą być, tak samo jak zdania, sprzeczne wewnętrznie, niespójne różnymi rodzajami niespójności, a także spójne w rozmaitych sensach” (A. B o g u s 1 a w s k i, Shwo o zdaniu i o tekście. W: Tekst i zdanie. Zbiór studiów Pod red. T. Dobrzyńskiej. E. Janus. Wrocław-War-tzawa-Kraków-Gdańsk-Lódż 1983, i. 28).

^MT.Dobrzyńska,op.cft.,a. 173.