71708 P1080177 resize

i u BUS    ..a — 30,3%. Nie stwierdzono ich wcale u min odmian 9

„c i „d”. a sporadycznie u mis odmiany ..f" (6.2%) i u naczyń wazo. watych (5.8%) Nic omawiamy tu ścianek o grubościach mieszczących aą w przedziale 0.6—0.0 cm. gdyż te z reguły występują u ponad 50% naczyń.

d. Wypalanie naczyń

Przyjmuje się. «• sposób wypału oraz użyte w tym procesie paliwo 1 wpływał na barwę powierzchni i przełomów naczyń. Potwierdzają to i iwjśi iowo przeprowadzone eksperymenty, które nie wyjaśniły jednak wszystkich związanych z wypałem kwestii.® W każdym razie nie wy ja A-niły na tyle. aby na podstawie barw powierzchni czy przełomów ceramiki 1 wykopaliskowej wyrokować bezbłędnie o sposobie i warunkach wypału. 1

Wypał ceramiki ..łużyckiej” odbywał się na otwartych ogniskach albo w piecach.®. W ogniskach w zalotności od rodzaju paliwa można uzyskać j temperatury rzędu 750—9M°C. Podobne temperatury uzyskiwano w piecach. Doświadczenia opisane przez M. Mogielnicką wykazały, to naczynia . • wypalane w ogniskach i piecach otrzymywały w większości barwę ccglastą lub brązową, ale także czarną, szarą lub różnobarwne plamy. W ognisku podsycanym materiałami dymiącymi (słoma, gałęzie) wewnątrz naczyń uzyskiwano jednolitą barwę czarną lub przewagę barwy czarnej, natomiast gdy paliwem były suche polana nu zewnątrz i wewnątrz naczyń uzyskano barwę ccglastą i brunatna. Stwierdzono też, że wszystkie miejsca naczyń stykające się z tlejącymi polanami czy gałęziami uzyskały czarno lub ciemne plamy. Tak więc związek barwy czarnej (i jej odcieni) z dymem nie podlega dyskusji. Dowodzi też tego wypał w piecu elektrycznym bez dymiącego paliwa, gdzie wszystkie wypalone naczynia uzyskały ccglastą barwę.

Obserwacje barw przełomów naczyń uzyskane w czasie omawianego eksperymentu dowodzą ich znikomej przydatności do określania spoaobu wypału.

Z powyższych powodów nie omawiamy barw powierzchni jak toż przełomów ścianek naczyń, a odpowiednio dane ewentualnego wykorzystania zestawiliśmy w tablicach 1.2 i 1.2.

Z naszych makroskopowych obserwacji na temat wyrobu naczyń wynika znaczne zróżnicowanie pod względem technicznym, uwarunkowane głównie ich funkcją.

O. ELEMENTY ZABUDOWY

Zanim przystąpimy do omawiania reliktów układu przestrzennego osadnictwa ludności kultury łużyckiej na Wzgórzu Zamkowym jesteśmy “ Por. M. Mogielnicka, op- clt.. s. siSn.

•• W. Hol ubowiec, op di, s. 14.

winni kilko wyjaśnień. Referowano badania zostały przeprowadzone w wy -kopach lokalizowanych nie z przemyślanego wyboru archeologa a z potrzeb budowlanych, co rzutuje w sposób zasadniczy na osiągnięte wyniki. Nie ma więc mowy o tym, aby na Ich podstawie pokusić się o wyczerpująca określenie zasięgu osadnictwa (szczególnie od strony wschodniej), przebiegu umocnień obronnych, rozplanowania zabudowy itp. Pierwotny zasięg osadnictwa ludności kultury łużyckiej został w znacznym stopniu zamazany przoz Intensywne osadnictwo wczesnośredniowieczne i rozbudowo zamku.

W te] sytuacji nieoceniona dla naszych rozważań Jest próba rekonstrukcji rzeźby terenu Starego Miasta w Szczecinie opracowana przez B. Wolnego. Wykorzystując skrupulatnie wyniki wierceń geologicznych wykonanych w latach powojennych w związku z planowaniem zabudowy,

■ takie wyniki wszystkich odkrywek archeologicznych, sporządził on błoń warstwicowy odtwarzający pierwotny wygląd terenu.⁵⁷ Opublikowany w 1071 r. uległ istotnym korektom na skutek ostatnich prac wykopaliskowych i w nowej postaci został nam udostępniany w 1975 r. do wykorzystania w badaniach.*

Wzgórze Zamkowe w momencie przybycia ludności kultury łużyckiej tworzyło masyw wyniesiony maksymalnie 24 m n.p.m. Kulminacja znajdowała się w północno-zachodniej części, między dzisiejszą Wieżą Dzwonów a skrzydłem menniczym. Od zachodu I północy było odcięte głębokimi parowami, na dnie których znajdowały się lokalne ciekł wodne. Wzgórze opadało łagodnie w kierunku Odry, przy czym przez Jego środek bioglo rynnowate obniżenie, wydzielające znacznie wyżej położone części północną i zachodnią. To Obniżenie Jest od południa zamknięte pagórecz-kiem określającym maksymalny zasięg osadnictwa „łużyckiego" w tym kierunku. Szczyt wzgórza nie tworzył więc jednolitej, równej płaszczyzny. Na Jego środku znajdowało się przcgłębicnie schodzące ku Odrze, nasłonecznione i osłonięte od wiatrów zachodnich i północnych. Na krawędziach wzgórza znajdowały się umocnienia obronne odkryte w wykopach budowlanych przy ulicy Kuśnierskiej i Grodzkiej.® a prawdopodobnie także w północnej skarpie⁷® oraz w piwnicy skrzydła południowego.⁷* Dwa poziomy osadnictwa w obrębie obwałowań stwierdzono tylko w wykopie 1/74 usytuowanym w rynnowa tym przegłębieniu wzgórza i w piw-

" B. Wolny, Próba kartopra/icżtlej rekonstrukcji rzuiby (aronu Starego Miaita to Szczecinie, „Przegląd Zachodniopomorski", t.XV, 107i, im. 3, a. 63—80.

•• Pragnę w tym miojleu gorąco podziękować mgr B, Wolnemu za udostępnienie. •• T. Wloetorowski; Kilka u trap to sprawie..., op. dt, a. 13 n.

« K. Cnotliwy. R. Rogoss, A. Kąsliiowskl. op. dt.. 8.141 " E Cnotliwy. T. NawrolakL R. Rogou. op dt, o. 15# n.