74801 P1190220 (2)

MO MIEJSCOWI I OBCY

(pa. roedz, <0. NkJaóre pacMwki lokowano wokół wyznaczonej uprzednio priewzenl Zwraca też uwagę na podobieństwo formy omawianego obiektu do znanych z Bowokotu (por. rozdz. 5), ale kontekst obu odkryć jest nieporównywalny. W tym carat nim przypadku mamy bowiem do czynienia z obiektem związanym funkcjonalnie z cmentarzem wt zesnośredniowiecznym co w ja-lómft stopniu nawiązuje raczej do sygnalizowanych wcześniej odkryć na cmentarzyska w Krakowie-Zakrzówku Czy zatem obiekt odkryty w Grabko byt grobem o szczególnej funkcji, domem zmarłych czy też obiektem sakralnym, a może cale to cmentarzysko jera świadectwem ludności obcej tu kulturowo -tu pytania, na które nie znaleziono jednoznacznej odpowiedzi

identyfikowanie ludności przesiedlanej z jednych regionów kraju do innych, nie jest w skal ziem pafakkh czymś szczególnym (por H Modrzewska 198-i). Przed ponad dwudziestu taty sformułowano hipotezo o możliwych przesiedleniach ludności wielkopolskiej na tereny dzisiejszego Sandomierza, jakie mogły mieć miejsce w latach siedemdziesiątych X w. Do kwestii tych wrócimy w końcowej części rozdziału.

Groby wikingów'

Na okres między końcem X a potową XI w. datowana jest coraz większa liczba pochówków, co do których istnieją uzasadnione przypuszczenia, Ze kryją szczątki przybyszów skandynawskich. Pojawia się przy tym pewna prawidłowość O ile w okresie plemiennym wyposażenie grobów wskazywało na typowo .osadowy statut zmarłych, o tyle groby przybyszów z okresu wczesnopaństu < ► wego, datowane na okres od końca X do połowy XI w., wyróżnia występowanie w nich elementów uzbrojenia. Przypuszcza się, że penetracja Skandynawów na południowe wybrzeże Bałtyku związana była zarówno z celami Ejpdowo--kupieckimi, jak i militarnymi - jako sprzymierzeńców władców piastowskich, na których dworze tworzyli zręby elitarnej drużyny książęcej. Byty to zapewne jednostki najlepiej uzbrojone i wyszkolone, a zatem przewyższające wszystkie łnoe formacje sprawnością bojową*. Badania archeologiczne ujawniły co najmniej kilka cmentarzysk, co do których domniemywać można, że kryją one groby wojowników skandynawskich, w tym może członków książęcej drożyny Wiosną 1898 r. w Żydowic (gm. Polanów, woj. zachodniopomorskie» w trakcie prac ziemnych związanych z budową kolejki natrafiono na cmentarzysko szkieletowe. W jednym z grobów wystąpił miecz o złoconej głowicy pochodzenia skandynawskiego, zbliżony typologicznie do miecza znanego z grobu w Ciepłem. Cmentarzysko było elementem kompleksu osadniczego składają-‘fcUika U MW poś*. *> drayrwmy ci pmoMawcU m umynnniu kmrM: „Mj on tr*y lyuyce paaryrayrh IpnitnCnaych nai n flilmty. ■ Mb Ich znaczy lyte, co rtHrdoc won innych IwotowiulcCrwl Oayr on Wg tmęjrim odm koale, broń I meyadco. czesniySuk pnazHmkc' Odarte Ibnhinu Cm Jakuta. * mnS aawrig,, ■ ■ I ■ I irn MB)

oego się z centralnie położonego grodu, zespołu osad podgrodowydi i cmentarzysk. Funkcjonowały one między IX a XII w. Dwa ba później, w roku 1900. w miejscowości Ciepłe koło Gniewa natrafiono na cmentarzysko ełflrinnaf, na którym odsłonięto sześć grobów. Pochówki znajdowały się pierwotnie w drewnianych trumnach, a część z nich charakteryzowała się bogactwem wyposażenia. Dotyczy to zwłaszcza grobu oznaczonego numerem V - mającego liczne analogie na terenach Skandynawii (J. Żak 1937). Trumna wzmocniona była okuciami żelaznymi, a przy zmarłym znaleziono m.in. miecz dwusieczny, (ctórego głowica i jelec były bogato inkrustowane srebrem i brązem, oraz Żelazne wędzidło częściowo platerowane miedzią. Wystąpiły tu również: inkrustowane miedzią i srebrem fragmenty strzemion, elementy rzędu końskiego, brązowe ramię składanej wagi szalkowej wraz z zestawem żelaznych odważników misa z brązowej blachy i wiele innych. Przypuszcza się, że pochowana obok kobieta, wyposażona min. w części kolii, na którą składały sśę jedna złota i trzy srebrne ozdoby, zawieszki srebrne zdobione drutem, paciorki Z kamieni półszlachetnych i inne przedmioty, mogła być żoną zmarłego. Oba pochówki to zarazem najstarsze groby na tym cmentarzysku, datowane na przełom X i XI W.; w przypadku pozostałych uważa się, że obejmują okres XI i XD stulecia. Zdaniem Władysława Duczko (2000), podobne groby świadczą o obecności w środowisku słowiańskim przedstawicieli wojowniczych elit z północy, pozostających w układach z partnerami słowiańskimi Doświadczę nia, jakie oferowali, nie ograniczały aę wyłącznic do sfery militarnej; pochowany w Ciepłem mężczyzna angażował aę zapewne w różne działania, które umożliwiały me utrzymanie wysokiego statusu. Badacz len, na podstawie charakteru i. wyposażenia zmarłego, przypuszcza że byli to osobnicy o powiązaniach ze :^: środowiskiem duńskim z wysp brytyjskich.

j Odkryty na szczycie Góry Chełmskiej koło Koszalina szkieletowy pochówek łodziowy (silnie zniszczonym oraz odważnik brązowy ze znakiem runicznym ymkazywać mogą na obecność w tym rejonie jakłejt wspólnoty skandynawskiej. Niestety, zły stan zachowania znalezisk, zniszczonych już w odległej przeszłości W trakcie późniejszego zasiedlenia wzgórza, uniemożliwia dokładniejsze umieszczenie ich w konkretnym horyzoncie czasowym (H. Janocha 1974).

Zimą 1912 r., podczas przebudowy lokalnej drogi, odkryto cmentarzysko w Łubowic (woj. wielkopolskie). Ile pierwotnie było tu grobów, trudno powiedzieć, ponieważ nekropola została całkowicie zniszczona jeszcze przed przybyciem archeologów. W następnym roku udało się przebadać kilka dalszych pochówków. Z cmentarzyska pochodzi spora liczba interesujących znalezisk 0- Kostrzew ski 1921). Są wśród nich żelazne obręcze wiadra, ostroga z płytkowymi zaczepami i maczugowatym bodźcem, zakończonym dwusozłco-jwym kolcem, czekan o wachlaizowatym ostrzu, grot włóczni o tuka platerowanej srebrem i inkrustowanej miedzią, a także inne przedmioty. Wszystkie składały się na wyposażenie jednego ze zniszczonych pochówków. Ich cechy formalne wskazują na jego powiązania ze środowiskiem kulturowym rejonu