75252 wstęp do teorii polityki img 65

70

Rozwiązania będące rezultatem rewolucji naukowo-technicznej tradycyjnie znąjdująnatychmiastowe zastosowanie w sferze techniki i sprzętu wojskowego, stąd leż wymierny postęp w ubiegłym stuleciu w zakresie sprzętu wojskowego i uzbrojenia, pozwalający na zwielokrotnienie strat ponoszonych przez przeciwnika przy minimalizacji strat własnych. Bezdyskusyjny przełom stanowiło wyprodukowanie i użycie przez Stany Zjednoczone broni jądrowej. W konsekwencji, „zimna wojna”, będąca okresem panowania systemu „równowagi sił”, upłynęła pod znakiem strategii „odstraszania”, zakładającej racjonalność aktorów, którzy nie poniosą ryzyka unicestwienia swego państwa i sojuszników, co stanowiło realną„karę” w wypadku sięgnięcia przez jednego z nich po broń jądrową Stąd też istnienie arsenałów broni masowego rażenia i wyścig zbrojeń stanowiło sui generis rękojmię bezpieczeństwa własnego bloku. Tym samym, zaostrzając dylemat bezpieczeństwa, broń jądrowa spowodowała jednak zmniejszenie atrakcyjności wojny jako kontynuacji polityki zagranicznej innymi środkami - by zacytować klasyczną tezę Clauscwitza. Wojna stała się mało efektywnym i mało racjonalnym środkiem realizacji celów polityki zagranicznej, co nie znaczy, żc państwa całkowicie z niego zrezygnowały⁴².

Równocześnie, wojna jako instrument realizacji celów'polityki zagranicznej utraciła swoją legalność w efekcie postępującego procesu rozwoju prawa przeciw-wojennego. Najistotniejsze elementy tego procesu to Pakt Brianda-Kelloga z 1 sierpnia ! 928 r., a następnie - Karta Narodów Zjednoczonych i Deklaracja zasad prawa międzynarodowego, przyjęta przez Zgromadzenie Ogólne NZ 24 października 1970 r. Odpowiednie zapisy znalazły się także w „Deklaracji o zasadach rządzących stosunkami między państwami uczestniczącymi", stanowiącej część Aktu Końcowego Konferencji Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie⁴¹. Ponadto, równolegle do procesu delegalizacji wojny następował wzrost regulacji prawnomiędzy-narodowych w zakresie rozbro jenia i kontroli zbrojeń⁴⁴.

Jak pisze Ryszard Zięba, znaczące zwiększenie się liczby pozarządowych podmiotów stosunków międzynarodowych wpłynęło z jednej strony na poszerzenie katalogu wartości chronionych - a zatem przedmiotowego zakresu bezpieczeństwa,

⁴² Zob. ibidem, s. 36-37. Częstokroć poszczególne modele w teorii odstraszania opisywane były w konwencji teorii gier, przy czym tradycyjnie pojmowane bezpieczeństwo w relacjach pomiędzy dwoma państwami definiowano w kategorii gry o sumie zerowej, podczas gdy istotnym elementem nowego podejścia do bezpieczeństwa jest pojmowanie go jako gry o sumie niezerowej. Szerzej itt. takich i podobnych zastosowań teorii gier w teorii decyzji politycznych zob. Ziemowit Jacek Pietraś, „Teoria gier jako sposób analizy procesów podejmowania decyzji politycznych'¹. Seria: Społeczeństwa - demokracje - konstytucje, tom V, 1997, Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskięj. Szerzej nt. światowego handlu bronią i rozw^roju technologii w przemyśle zbrojeniowym w kontekście zugrożeniadla bezpieczeństwa międzynarodowego zob. William W. Keller, „Paradoks bezpieczeństwu międzynarodowego”, [w:l Bobrow, Haliżak, Zięba (red.), op.cit.s. 101—11S.

¹³    Zob. Zięba. Instytucjonalizacja bezpieczeństwa europejskiego..., s. 37 -.38.

¹⁴    Na temat wojskowych aspektów kształtowania się nowego ładu międzynarodowego, w tym rozbrojenia i kontroli zbrojeń zob. np. Józef Kukułka, „Kształtowanie nowego ładu międzynarodowego”, [w: I Bobrow, Haliżak, Zięba (red.), op.cit., s. 358.