76745 P6050002

POSŁOWIE

Marta ukazywała się w odcinkach na łamach „Tygodnika Mód i Powieści” od lutego do lipca 1873 roku i przyniosła Elizie Orzeszkowej niebywały sukces w kraju i za granicą. Powieść ta nie była arcydziełem, ale poruszała ważne w owym czasie kwestie społeczne, przedstawiała problem wychowania i wykształcenia kobiet w formie, która poruszała zwłaszcza jej czytelniczki. Zachwycone kobiety -jak np. Laura Bńx czy Anna Sacharowa — same zgłaszały się do pisarki, chcąc przetłumaczyć Martę i przybliżyć ją czytelniczkom z innych krajów. Tę „kartę z życia kobiety” przełożono na wiele języków, m.in. na rosyjski, niemiecki, czeski, szwedzki, a nawet esperanto... Orzeszkowa niemal od razu stała się ważną postacią ruchu emancypacyjnego, czy też, jak nazwano ją w książce pt. Eliza Orzeszko-m w literaturze i w ruchu kobiecym, wydanej w czterdziestolecie jej pracy: „Apostołką dostojeństwa kobiety, ideału świątyń ludzkiego życia Kapłanką, Mocarką serca”^j. O swoim sukcesie autorka tak pisała do Antoniego Wodzińskiego:

Gdy [Marto] wyszła w świat, wielki ruch stał się między niewiastami. Po raz pierwszy zaczęłam otrzymywać listy od nieznajomych, w których kobiety różnych położeń towarzyskich, zajęć i wieków dziękowały mi za tę książkę, prosiły o rady, wypowiadały rożne swoje zamiary i entuzjazmy, którymi je ta książka natchnęła. Było podobno wiele takich, które czytając ją zalewały się łzami, uczuwały wielką trwogę przed przyszłością rzucały się do nauki i pracy. Dużo później, w kilkanaście i dwadzieścia lat potem, spotykałam dość wiele kobiet poważnych i szanowanych, które z rozrzewnieniem mówiły mi, że pierwszą pobudką która zwróciła je na drogę moralnego i umysłowego kształcenia się, było przeczytanie Marty. Mam piękny obraz ofiarowany mi przez kobiety pracujące w przemyśle warszawskim, z napisem: autorce Marty}

M. Cz. Przewóska, Eliza Orzeszkowa w literaturze i w ruchu kobiecym. Zarys syntetyczny, Lwów 1906, s. przedtytułowa.

Zlistu Orzeszkowej do Antoniego Wodzińskiego (1896), piszącego o pisarce dla prasy cuskiej, za: E. Jankowski, Eliza Orzeszkowa, Warszawa *1988, s. 153-154.

175