78098 IMG4 055 (2)

4

INTERPRETACJA WYKRESÓW UKŁADÓW RÓWNOWAGI

Spośród ogromnej liczby układów faz stopowych można wyróżnić pewne typy, przyjmując za podstawę ogólne kryterium rozpuszczalności wzajemnej składników! Z lego punktu widzenia przydatną praktycznie klasyfikację układów można przedstawić następująco.

Układy, których składniki wykazują nieograniczoną rozpuszczalność w stanie ciekłym, a w stanie stałym

—    nieograniczoną rozpuszczalność (roztwory stałe),

—    ograniczoną rozpuszczalność (mieszaniny roztworów stałych nasyconych),

—    brak rozpuszczalności (mieszaniny składników).

Układy, których składniki wykazują ograniczoną rozpuszczalność w stanie ciekłym, a w stanie stałym nieznaczną rozpuszczalność.

Układy, których składniki wykazują całkowity brak rozpuszczalności w stanie ciekłym i w stanie stałym.

Niezależnie układy wymienionych typów można traktować jako „proste”, jeżeli ich składniki nie tworzą między sobą faz międzymetalicznych, lub jako „złożone”, jeżeli ich składniki tworzą między sobą fazy międzymetaliczne.

4.1. UKŁADY DWUSKŁADNIKOWE

4.1.1. Przedstawianie wykresu układu

Proporcje wynikające z reguły dźwigni (3.15) są punktem wyjścia do określenia składu stopu lub fazy. Mianowicie, stężeniem składnika A (B) w stopie (fazie) nazywa się stosunek

ilość składnika A

ilość stopu (A + B)

albo

ilość składnika B

ilość stopu (A + B)

(4.1)

liczby atomów składników A i B w stopie odpowiednio

^A «A + ^flB    °a + «B

«A + «B

(4.3)

C_A + C_B=1 i c_A + c_B = l.    (4.4)

c_A + c_B = 1.

(4.4)

.....—--'"‘•■""-ać się składem procentowym. Stężenia wyrażone

„ atomowe

*A

—^—100 «A +

(4.5)

- ciparowe

^mA + ^mB

(4.6)

Oczywiście, równania (4.5) i (4.6) wyrażające stężenia składników stopu w pro-antach (liczbach całkowitych) atomowych lub ciężarowych spełniają odpowiednio taranki

(4.7)

X _A + Xg — 100    i .v_A + x_B = 100.

W zagadnieniach naukowych preferuje się wyrażanie składów w procentach (udziałach) atomowych, ponieważ np. w odniesieniu do faz międzymetalicznych orientują one o składzie stechiometrycznym. W praktyce przemysłowej wygodniej jest operować składem wyrażanym w procentach (udziałach) ciężarowych, ponieważ ułatwiają one sporządzenie stopu.

Często zachodzi potrzeba przeliczania składu wyrażonego w procentach ciężaro-wycb na atomowe lub odwrotnie, do którego punktem wyjścia są równania (3.15). Jeżeli oznaczyć ciężar atomowy metalu A symbolem //_A, a metalu B symbolem fi_B, to liczba gramoatomów metalu A w jednostce masy tego stopu będzie xjn_A, a gramoatomów metalu B - x_B//z_B. Wobec tego łączna liczba gramoatomów w stopie wynosi x_A/n_A + x_b//j_b; czyli przeliczenie procentów ciężarowych na atomowe można wykonać za pomocą wzorów

V 100x_A/z_B . _v _ 100ac_B/z_A

Aa — -:- ¹    A|| —

^A X_AH_B + x_B/i_A    “ x_An_B + x_Bfł_A

(4.8)