78891 IMGr84

Jettwlga Kwiftk

zarówno iw podstawię własnego życiowego doświadczenia • bogatej literatury fachowej. Rzut oka na listy powstałe tylko J wyobraźni sugenije, że właściwie przed uzależnieniem nie ma óS| jesteśmy na nie skazani. Wszak każdy z nas doświadczał wymSj stanów .lak to się dzieje, że jednych „prowadzą” one do uzależ^j a innych nie? Na czym polega istota uzależnienia?

C ytowany 1.. Jampolsky uważa, iż istotę uzależnienia stanowi I poszukiwania szczęścia poza sobą”². Według R. Pomianowskiego uzależnienia są „współczesną wersją ’ ucieczki od wolności”⁵, z kolei I .!. Melłibruda uważa, że „nałogową osobowość naszych czasów” | konstytuuje „przymus bycia szczęśliwym”⁴. Przytoczone wypowiedzi odzwierc tcdlają główne konkluzje badań nad problematyką uzależnień. Rysuje się tutaj oś dramatu osoby uzależnionej: naturalna potrzeba, a nawet już przymus bycia szczęśliwym zderza się z niewiarą we własne |_ możliwości, własne zasoby, na których można oprzeć budowanie szczęścia („iluzja poszukiwania szczęścia poza sobą”), z odmową podjęcia wysiłku na rzecz samodzielnego budowania szczęścia, leżącego w¹ zasięgu własnych możliwości („współczesną wersją »ucieczki od wolności«”). Co leży u źródeł tego dramatu? „(...) Największą zmorą dziecka jest obawa, że może nie być kochane, a odtrącenie jest piekłem, którego się lęka. (...) A z odtrąceniem przychodzi gniew, z gniewem jakaś zbrodnia czy zemsta, ze zbrodnią zaś wina - i oto jest historia ludzkości. Myślę, że gdyby można odjąć człowiekowi lęk przed odtrąceniem, nie byłby tym czym jest. (...) Wszystko w tym tkwi - to jest zalążek, początek. Dziecko, któremu odmówiono upragnionego uczucia, kopie kota i chowa w sekrecie swą winę; inne kradnie po to, aby pieniądze dały mu miłość; trzecie podbija świat - i wciąż mamy winę, zemstę i znowu winę”⁵. Dziecko buduje poczucie własnej wartości

^s Tamie.

' R. Pomianowski, Uzależnienia - współczesną wersją „ ucieczki od wolności", [w:] J. Miluska. Psychologia rozwicęywania problemów społecznych. Wybrane zagadnienia NONAMI, Poznań 1998, s. 260-291.

⁴ I. Mettłbwda, Nałogowa osobowość naszych czasów,,, Remedium", ntóg&óu _s_

₃ ^tawie efektów aktywności i sygnałów, jakie na swój lemat Rymuje od otoczenia. Każda forma odrzucenia obniża je, znmfgszajise lym samym wiarę we własne możliwości oraz zdolność do korzystania _z obszaru osobistej wolności. To z kolei sprawia, że nie radzi sobie

000    z doświadczaniem gniewu, frustracji czy bycia nieszczęśliwym. A to sprawia, że one „prowadzą” je w kierunku uzależniana.

Jest to proces zaczynający się od kształtowania struktury myślenia uzależnionego.

Zdaniem L. Jampolsky’ego, istnieją cztery podstawowe elementy systemu myślenia uzależnionego: strach, życie przeszłością łub przyszłością, osądzanie i poczucie, że czegoś w nas brakuje, czyli brak pełni. Jest rzeczą oczywistą, iż poczucie bycia odtrąconym rodzi strach i brak poczucia pełni. One zaś wpędzają w błędne koło analizowania powodów - życie przeszłością i osądzanie, oraz nieustanną projekcję wydobycia się kiedyś z matni - życie przyszłością. W wyniku tego rodzi się potrzeba ucieczki od „tu i teraz”, ponieważ niesie ono ze sobą nieprzyjemne uczucia. Zwielokrotnienie uczuć, wobec których czujemy się bezradni i od których chcemy się uwolnić. Poza potrzebą szczęścia rozumianego jako pożądany sposób przeżywania życia, pojawia się przymus „szczęścia” doraźnego, przejawiającego się jako ulga wynikająca z pozbycia się nieprzyjemnych uczuć. Potrzebny jest już tylko prosty, szybki i skuteczny sposób osiągania tego celu. Tym sposobem jest system nałogowej regulacji uczuć, podstawowy mechanizm tworzący każde uzależnienie⁶.

1    tak zaczyna się usilne i stałe poszukiwanie szczęścia poza sobą, pomimo braku satysfakcji. Stała i uporczywa gonitwa za czymś, co niezmiennie wywołuje konflikt i ból. Bowiem ego osoby uzależnionej karmi się poczuciem winy, wstydem i strachem. Poczucie winy wynika zpnzekonania, popełnienia jakiegoś niewybaczalnego błędu. Przekonania, że nie da się uciec od przeszłości i że to ona właśnie określa ^{2 1}

1

R. pomianowski, Uzależnienia... op. cit., s. 260-291.

2

5 j steinbeck, Na wschód od Edenu. Wyd. Dolnośląskie, Wrocław 2000, s. 386.