66097 IMG73 (6)

PLATANOK 292

natomiast chętnie oddaje swą zieleń Panu na wieńce. ort

Nonn II IOt; III; \LII 259. Luc. DDtvr. 22.4; Geopon. XI 10.

PI. \ I .WOS (IlA-dtaw^) - siostra — Aloadów. Po śmierci braci przemieniona w drzewo (platan), an

WcMrmunn. M\ih , p. Jll, nr Al.

PLEJADY ((UiifaSEc) - siedem sióstr, które ubóstwione utworzyły konstelację złożoną z siedmiu gwiazd i od nich nazwaną. Sa córkami olbrzyma Atlasa i Plcjo-ne (tab. 25). Nazywały się: Taygete, Elektra, Alkyonc, Aslerope. Keiajno, Maja, Merope. Według innej tradycji. przechowanej we fragmencie poematu Kallimacha, matką Plejad była pewna królowa Amazonek. Im zawdzięczano obyczaj chóralnego śpiewu, tańca i celebrowanych nocą uroczystości. Oto ich imiona według tej tradycji: Kokkymo. Glaukia, Protis, Partemu, Maja. Stonychia. Lampado. Również Kalypso i Dionc są czasem zaliczane do Plejad. Wszystkie Plejady były kochankami bogów, z wyjątkiem Merope, która poślubiła Syzyfa i wstydziła się tego. Dlatego to nazwana jej imieniem gwiazda konstelacji błyszczy najsłabiej (tab. 25). Do tej tradycji, która została przekazana przez Apollodora, dołączyło się kilka wariantów: i tak, Hype-res i Antas. dwaj założyciele miasta, które zostało nazwane później Trój ze na, mieli być synami Posejdona i Alkyone. Podobnie — Nykteus uchodził niekiedy za syna Posejdona i Keiajno (tab. 25). Opowiadano, że Plejady w towarzystwie Plejone spotkały w Beocji straszliwego myśliwca, Oriona, i wzbudziły w nim namiętność. Orion ścigał je przez pięć lat, lecz na koniec Plejady przeobraziły się w gołębie. Zdjęty litością Zeus przemienił je w gwiazdy. Istniały też inne tradycje: przemiana ich miała być skutkiem zmartwienia, jakiego doznały dowiedziawszy się, że Zeus skazał ich ojca Atlasa na dźwiganie kopuły niebieskiej na własnych barkach. Opowiadano też, że Plejady i pięć ich sióstr zwanych Hyadami zostały przemienione w gwiazdy po śmierci ich brata Hyasa, ukąszonego przez węża. W chwili upadku Troi jedna z Plejad, Elektra, związana pokrewieństwem z dynastią trojańską w rozpaczy odłączyła się od sióstr i stała się kometą, an

Schol. in //. XVIII416: Eu*, in //.,p. 1155; Hes. Op. 383; A. fragm. 312 TGF Nauck¹; Hyg. Astr. U 21; Fab. IW; EnL 23; Schol. in A. R. ni 225; Apd. BtN. fil 10. I; Ov. Fast. IV 172 i V 83 n.; Arai. 262 n.; Schol. in Thcoc. XIII 25 cyt. fragm. Cali.; Paus. 0 30. 8

PLEJONE (TIAiiióyn) - matka Plejad, córka Okea-nosa i Tethys. Była też podobno matka Hyad i — Hyasa. Orion zakochał się w niej i w jej córkach i ścigał ją przez pięć lat po całej Beocji. Na koniec wraz z córkami przemieniła się w gwiazdy (tab. 6; tab. 7; tab. 25). an

Apd. Blbl III 10.1; Schol. in IL XVIII486; in Od V 272; in Hcs. Op. 382;Hyg.Fab. 192;24&; Astr.ll2l;Tzct. in Lyc. I49;2I9;Ov. Fast. V83; Met. II 743.

PLEJSTENES (nXeun)śvnę) - występuje w genealogii Atrydów i Pelopidów, lecz w rozmaitych rolach, zależnie od wariantów mitu. Najczęściej uchodzi za jednego z synów Pelopsa i Hippodamci i wskutek tego za brata Atreusa i Tyestesa (tab. 2). Inna wersja czyni go synem Pelopsa i innej matki. Niekiedy Plejstenes uchodzi za syna Atreusa i Kleoli, córki -* Diasa, którą Atreus poślubił po osiedleniu się w Makistos w Trifylii. Czasem za jego matkę podaje się — Aerope. Inni autorzy dają mu Aerope za żonę.

Podczas gdy najczęściej Agamemnon i Menelaos są uważani za synów Atreusa, pewna tradycja daje im zs ojca Plejstenesa. Genealogia ta zdaje się rozwinięta została przez tragików greckich. Aby pogodzić obie wersje, uznano, że Plejstenes był istotnie ojcem obu bohaterów, sam będąc synem Atreusa, lecz wskutek słabego zdrowia młodo zmarł i synowie jego (mowa też czasem o córce Anaksibii) zostali wychowani przez dziadka. Dlatego określa się ogólnie Agamemnona i Menelaosa mianem Atrydów.

Mit przekazany przez Hyginusa uważa Plejstenesa za syna -» Tyestesa i brata — Tantalu. Plejstenes i Tantal mieli zginąć z ręki Atreusa, który pragnął pomścić swego brata Tyestesa. Jest to mit późniejszy i przedstawia zapewne pomieszanie wątków. -Inny mit wreszcie podobnie przekazany, podawał, że Plejstenes był synem Atreusa wychowanym przez Tyestesa, który uważał go za własne dziecko. Tyestes chcąc zemścić się na Atreusie posłał do niego Plejstenesa, który miał go zabić. Lecz Plejstenes został zabity przez Atreusa, który zbyt późno zrozumiał, że zabił własnego syna. Powstanie tego mitu wiąże się prawdopodobnie z jakąś tragedią (— Ajgistos), ale nie jest jasne w szczegółach. an

Schol. in Pi. O. J. 44; in E. Or. 4; in S. AL 1297; Apd. BibL III 2,2; E. niczachów, tragedia Plisthenes, TGF Nauck², p. 556 n.; Sen. Thy. 726; Hyg. Fab. 86; 88.

PLEKSIPPOS (nXrj^niKoę) - 1. Jeden z wujów -* Meleagra, brat Altei (tab. 24), zginął z ręki siostrzeńca podczas polowania na dzika kalydońskiego.

2.    Jeden z dwóch synów — Fineusa i Kleopatry, oślepiony przez ojca (tab. 11).

3.    Jeden ze svnów — Chorikosa. an

I. Apd. Bib!. I 7.10; 8.2; Ov. Met. VIII 305,434 n.; Schol. in Ps.-Ov. Ibu601;in// IX 567;Hyg.Fab. 173; 174:244;D. S.IV34. 2. Apd. Bibl. III 15. 3: Schol. in S. Ant. 980. 3. Scrv. in Vcrg. Aen. VIII 138.

PLEMNAJOS (nXrgivaToę)- według tradycji podanej przez Pauzaniasza jeden z królów Sikyonu. Syn Pcratosa, ojciec — Ortopolisa. Uważano, że zaprowadził w Sikyonie kult Demetry, wzniósłszy tam ku jej czci świątynię, an

Paus. n 5,8; 11,2.

PLEURON (nXei)ptóv) - brat Kalydona, podobnie jak tamten syn Ajtolosa i Pronoe (tab. 24). Eponim miasta Pleuron w Etolii. Poślubił Ksantippe, córkę Dorosa, utrwalając w ten sposób więzy pokrewieństwa między mieszkańcami Etolii i Dorami. Ze związku z Ksantippe urodzili się: Agenor, Sterope, Stratonike, Laofonte. Inna tradycja przypisywała mu dwóch synów: Kuresa i Kalydona. Pleuron był pradziadem Ledy (-* tab. 24). Z tego tytułu miał sanktuarium w Sparcic. an

Schol. in A. R. 1146; Apd. Bibl 17,7; Schol. in II. XIII218; Paus. III 13, 8.

PLUTON (nxoótcov) - Bogacz, to rytualne przezwisko Hadesa, władcy Podziemia. Złączono go z rzymskim Dis Pater, który tak jak on był początkowo bogiem rolnictwa, gdyż z ziemi pochodzi wszelkie bogactwo. Zob. powyżej o pierwotnych więzach łączących Plutosa i Dcmeter (— Hades).

PLUTOS (nXouToę) - personifikacja Bogactwa, u-chodzil w Teogonii He/, jodu za syna Demetcr i lasjona.

p

293

Urodził się na Krecie. Plutos występuje w orazaku Demcter i Persefony pod postacią młodzieńca lub dziecka niosącego róg obfitości.

W okresie późniejszym wraz z rozwojem bogactwa nie związanego z posiadaniem ziemi Plutos wyszedł z kręgu Demeter i stał się uosobieniem bogactwa w ogóle. W tej postaci występuje w poświęconej sobie komedii Arystofanesa. Komicy i mądrość ludowa przedstawiają go jako ślepca, bo nawiedza bez różnicy ludzi dobrych i złych. Według Arystofanesa oślepił go sam Zeus, nie chcąc, aby nagradzał tylko ludzi cnotliwych. Zmusił Plutosa, aby nie widząc, komu daje, obdzielał także występnych. Lecz są to raczej symbole niż mity. an Hcs. Th. 969 n.; D. S. V 49; h. Horn. Cer. 486; Ar. PI. passim.

PODA I.EJ RIOS (floSaAatpioę) - brat Machaona, syn boga-lekarza Asklepiosa. Za jego matkę uchodzi Epione lub Lampetia. Podalejrios i — Machaon występują jako zalotnicy Heleny i z tego tytułu biorą udział w wyprawie trojańskiej. Obaj biegli w medycynie odznaczyli się nie tylko jako wojownicy, lecz także jako lekarze. Machaon miał sławę zręcznego chirurga, Poda-lejrios był przede wszystkim praktykiem. Zawdzięczano mu wiele wyleczeń: miał opatrywać A kam asa i Epejosa ciężko ranionych w walce na pięści na igrzyskach urządzonych ku czci poległego Achillesa, on również wyleczył Filokteta.

Podalejrios przeżył swego brata i pomścił jego zgon. Po zwycięstwie opuścił Troję wraz z Kalchasem, Amfi-lochoscm, Leonteusem i Polypojtesem i drogą lądową dotarł do Kolofonu. Po śmierci Kalchasa w Kolofonie udał się do Grecji i pytał wyroczni delfickiej o radę, gdzie miałby się osiedlić. Wyrocznia orzekła, że ma osiąść tam, gdzie czułby się bezpieczny, gdyby się niebo waliło dokoła; spełniał ten warunek Chersonez Karyj-ski, kotlina wśród gór. Tam osiedlił sie Podalejrios. W związku z jego przybyciem do Kani powstał inny jeszcze mit: bohater wyrzucony burzą na wybrzeże miał zawdzięczać ocalenie koźlarzowi, który go zaprowadził do króla Damajtosa. Zdarzyło się wówczas, że córka królewska imieniem Syma spadła z dachu. Król przyjął z wdzięcznością propozycję gościa, który postanowił ją wyleczyć. Po wyzdrowieniu Syma poślubiła Podalej-riosa. Otrzymał od teścia Półwysep Karyjski i założył tam miasto Symos. ,

W Italii u stóp góry Drion było sanktuarium poświęcone Podalejriosowi, na szczycie zaś drugie wzniesione ku czci Kalchasa, które miało być założone przez Podalejriosa. Ktokolwiek złożył w ofierze na jednym lub drugim ołtarzu czarnego barana i przespał się tam owinięty w skórę zwierzęcia miewał sny prorocze, an

//. II729 n.; XI833 n.; D. S. IV 71; Schol. in Ar. Pi 701; in II. XI263; Apd. Bibl. III \0.S\Ep. V I; VI 2; 18; Vcrg.^«n. II263;Dicl. 114;II6;III 19elc.;Q. S. IV 396 n.; 538 n.: VI455 n.; VII22 n.; Paus. III 26,10; Steph. Byz. s.v. I0pva; Sir. VI, p. 284; XIV 654 c; Lyc. 1047 n. i Tzet. ad loc.

PODARGE (no8dpyr|) — jedna z harpii. Ze związku z bogiem wiatru, Zefirem, urodziła dwa konie: Ksan-tosa i Baliosa, które stały się własnością Achillesa. Uchodziła też za matkę koni Diomedesa (lub Diosku-rów): Flogeosa i Harpagosa. an

II. XVI 150; schol.: Eust. in II. 1050, 60; Scrv. in Vcrg. Aen. III 241; Stesich. fragm. I Bcrgk.

PODARKES (rio8dpicr|ę) — 1. Imię, które nosił w młodości król -* Priam (-» Herakles i tab. 7).

POLIPEM

2. Imię syna Ifiklosa, który towarzyszył swemu bratu Protesilaosowi pod Troję. Po śmierci Protesilaosa objął dowództwo oddziału lesalskicgo z Fylake. Zabił Amazonkę Klonię,^łsąm zaś zginął z ręki Pentesilei. Grecy uczcili go uroczyście i pochowali w osobnym grobie (tab. 20). ah

I. Apd. Bibl 116,4; III 12.3; Hyg. Fab 89; T»t. in Lyc. 34. 2. II. II 704; Xlll 693; Hyg. Fab. 97; Apd. Bibl. I 9,12; Schol. in Od. XI287; Eułt. in Od. 1685,45; Q. S. 1233 n.; 815 n

PODES (IloS^ę) -Trojańczyk, bliski przyjaciel Hektora. Zabity przez Menelaosa podczas walki wokół trupa Patroklcga. an

Ili XVII 575 n.; por. Alb. VI 236 c.

POJAS (Tlotaę) - syn Taumakósą lub Fylakosa. Spłodził z Mctonc Filokteta, stąd głównie jest znany. Występuje wśród -* Argonautów, lecz nie gra większej roli.' Tradycja przypisuje mu pokonanie -* Talosa, choć częściej podają, że zabiła go Medea. Pojas był łucznikiem, który towarzyszył Heraklesowi w ostatnich chwilach jego życia. Według niektórych mitografów to on właśnie wobec odmowy wszystkich innych zapalił stos, na który wstąpił Herakles. W nagrodę otrzymał od bohatera jego łuk i strzały. Częściej jednak przypisuje się ten czyn -» Filoktetowi. an

Od III 190; Apd. Bibl 19, 16; 26; II7,7; Steph. Byz. s.v. eautioicfa; Eust. in II. 323.43; Hyg. Fab. 14: Val. FI I 391 n.; Tzet. in Lyc. 50.

POJMANDROS (nolpav8poę) - heros beocki, syn Chajresilaosa i Stratonike. Poślubił Tanagrę, która uchodzi według autorów za córkę Ajolosa albo boga-rzeki Asoposa. Pojmandroszałożył miasto Pojmandria, które następnie przyjęło nazwę Tanagra. Opowiadano, że mieszkańcy Pojmandrii odmówili wzięcia udziału w wyprawie trojańskiej. Wówczas napadł na nich Achilles, uprowadził Stratonike, matkę króla, i zabił jego wnuka. Pojmandros uszedł z życiem i pospiesznie zaczął fortyfikować Pojmandrię, która dotąd nie miała murów. Gdy w czasie robót murarz Polykritos znieważył Pojmandrosa, ten cisnął kamieniem w zuchwalca, lecz nie trafił go, natomiast kamień ugodził śmiertelnie jego własnego syna, Leukipposa. Po tym zabójstwie Pojmandros musiał opuścić Beocję. Ponieważ jednak wrogowie oblegali kraj, król musiał prosić o przepuszczenie go. Achilles zgodził się na to i wysłał Pojmandrosa do Elefenora, który w Chalkis oczyścił zabójcę. Z wdzięczności Pojmandros wzniósł pod miastem sanktuarium ku czci Achillesa, an

Plu. Qu. Gr. 37; Eust. in II 266. 20 i schol. in IL II498.

POJNE (Iloivń) - personifikacja Zemsty i Kary. Identyfikowana czasem z eryniami, których jest towarzyszką. W późnej mitologii rzymskiej Pojne jest matką furii (erynii) i występuje wśród bóstw Podziemia. Lecz chodzi tu o koncepcje poetyckie i alegoryczne, obce mitologii właściwej. Jeden z mitów przedstawiał Pojne jako potwora wysłanego przez Apollona, aby pomścić śmierć Psamate (-• Krotopos i Korojbos). an

A. Ck 929 n.; por. Str. III 5. II; Luc. Men. 9; 11; Cic. In Pis. 37; 91; Vai. FI. I 796; Hor. Cant Ul 2. 31 &; Paus. I 43, 7.

POLIFEM (rioAótpniioę) - Dwie zupełnie różne postaci. I. Pierwszy-z rodu Lapitów, syn Elatosa i Hippe. Jego „boskim" ojcem jest Posejdon. Brat -* Kajneusa. Poślubił Laonome, która według niejasnej