86059 SNB13715

174 Osoby niepełnosprawne w Polsce w łatach dziewięćdziesiątych

szym wsparciu emocjonalnym, jakie osoby te znajdują w swoich rodzi, nach, co niewątpliwie pomaga w prowadzeniu aktywnego życia. Relacja ta ma jednak także charakter sprzężenia zwrotnego; osoby aktywne, czyniące wysiłki na rzecz przezwyciężania swojego kalectwa, wyzwalają wokół siebie lepszą atmosferę niż osoby oczekujące wyłącznie pomocy i współczucia. Nie bez znaczenia jednak jest także fakt, że zasoby materialne rodzin tej grupy osób przedstawiają się lepiej.

Codzienność i „wymarzony dzień”

Nasi respondenci mieli w 1999 roku znacznie mniej napięty budżet czasu niż przed sześcioma laty. Prawie co drugiej osobie czasu starczało na wszystko bez specjalnego pośpiechu, a prawie trzykrotnie częściej oceniali, że mają nawet za dużo wolnego czasu. Z upływem lat pogłębiało się także zróżnicowanie napięcia budżetu czasu w zależności od płci. W końcu badanego okresu mężczyźni już dwukrotnie częściej niż kobiety oceniali, że mają aż za dużo wolnego czasu.

Głównym systemowym uwarunkowaniem zmniejszenia odczuwanego deficytu czasu wolnego w końcu lat dziewięćdziesiątych były ułatwienia w życiu codziennym, związane z poprawą funkcjonowania rynku i mniejszą ilością czasu, którą wcześniej poświęcano na robienie zakupów i załatwianie różnych koniecznych spraw poza domem. Drugim obiektywnym czynnikiem zmian w strukturze dobowego budżetu czasu było zmniejszenie zatrudnienia wśród osób niepełnosprawnych. Również w grupie naszych respondentów zwiększyła się z upływem lat liczba niepracujących osób. Nie oznacza to jednak, że wszyscy wykorzystywali zaoszczędzony czas na zajęcia domowe, opiekę nad dziećmi i osobami dorosłymi, na zajęcia kulturalne inne niż oglądanie telewizji lub na kontakty z rodziną i znajomymi.

Mężczyźni tradycyjnie mniej czasu poświęcali na pracę domową (przeciętnie półtorej godziny w dzień powszedni i czterdzieści minut w dzień świąteczny) niż kobiety (cztery godziny w dzień powszedni i dwie godziny w dzień świąteczny). W dość ograniczonym repertuarze zajęć czasu wolnego dominującą pozycją jest oglądanie telewizji, przy czym mężczyźni spędzają przed telewizorem cztery-pięć godzin dziennie, a kobiety — trzy i pół godziny.

onotonii dnia codziennego silnie odbiegały zajęcia wymieniane O® 'naszych respondentów, gdy projektowali oni swój wymarzony

Najczęściej taki dzień spędzano by w kontakcie z przyrodą, podró-

' _n D0 kraju i do świętych miejsc, odwiedzano rodzinę i znajomych. jrO\V^1U1U_L _.1,_i___________________ j .    ...    ,    .

Am

aliza sposobów spędzania wymarzonego dnia pozwoliła głębiej ^iiiknąś w świat niespełnionych nadziei osób niepełnosprawnych i odczyń ich najtrudniejsze do realizacji potrzeby i dążenia.

Aktywność społeczna, dostęp do informacji

Jednym z istotnych elementów aktywności życiowej osób niepełnosprawnych jest zainteresowanie problemami własnego środowiska, znajomość przepisów regulujących ich sytuację, korzystanie z posiadanych uprawnień, możliwości aktywnego udziału w kształtowaniu własnej sytuacji społecznej i sytuacji innych osób niepełnosprawnych. Kluczem do wielu wymiarów tej aktywności jest dostęp do właściwej informacji.

Badania nasze wykazały, że ani teraz, ani sześć lat temu, aktywność tego rodzaju nie jest domeną wielu osób niepełnosprawnych, a sytuację, w jakiej żyje wiele z tych osób, określiłyśmy „informacyjną pustką”. Tylko jedna osoba czyta stale pisma wydawane dla osób niepełnosprawnych, a co dziesiąta osoba czyni to sporadycznie. Tyle samo osób słucha programów radiowych poruszających problemy istotne dla niepełnosprawnych. Charakterystyczne jest jednak to, że zdecydowana większość badanych w ogóle nie wie o tym, że takie audycje czy czasopisma istnieją - a są one podstawowym źródłem informacji zarówno o rozmaitych problemach życiowych osób niepełnosprawnych w Polsce, jak i dostępnych formach ich wspomagania. Ponad połowa badanych nie słyszała w ogóle o istnieniu organizacji pozarządowych, skupiających osoby niepełnosprawne i będących wyrazicielami ich interesów. Tylko siedem osób kontaktowało się z tymi organizacjami.

Słaba jest także znajomość własnych praw i przywilejów. Prawie nikt z badanych nie znał treści Karty Praw Osób Niepełnosprawnych, będącej syntetycznym zbiorem należnych im praw. Brak znajomości uprawnień i przywilejów ma bezpośrednie konsekwencje dla wielu sfer ich życia i nie tylko pozbawia możliwości uzyskania niezbędnej pomocy, ale skazuje je na postępującą marginalizację. Słaby stopień poinformowania nie dotyczy