88283 SNV36242

Napoleońską. Do końca życia poświęcał się natomiast głównie sprav/o_r„ nauki, szkolnictwa i kultury. Jego udział w całokształcie ówczesnego życj_a 1 umysłowego był żywy i rozległy. Współpracował z Towarzystwem Przyjaciel Nauk. Po objęciu w r. 1803 przez syna, Adama Jerzego, funkcji kuratora ] wileńskiego okręgu naukowego pomagał mu przy organizowaniu Uniwer. I sytetu w Wilnie i szkół na Wileńszczyźnie. Interesował się planem wyda*. I niczym Zawadzkiego. Był obok Jana Śniadeckiego, I. Potockiego ora*! Kołłątaja głównym doradcą przy organizowaniu Liceum Krzemienieckiego; pg I jego otwarciu wyjeżdżał tam na popisy i żywo interesował się rozwojem tej uczelni. Prowadził bardzo rozległą korespondencję z Albertrandim, Dmocho*.] skim, Alojzym Osińskim, Jundziłłem, Janem Śniadeckim, Tadeuszem Czackim] i wielu innymi. Po 1808, kiedy przyjął funkcję feldmarszałka austriackiego,] osiadł w Sieniawie. Bywali tam częstymi gośćmi m.in. ks. Franciszek Siarczyn-j ski i Adam~4Cłodziński — pierwsi dyrektorzy lwowskiego Ossolineum. , W okresie porozbiorowym powstała najważniejsza pozycja w dorobku] krytyczno-literackim Czartoryskiego, ogłoszona z początkiem 1810 w Wilnie;.] Myśli o pismach polskich z uwagami nad sposobem pisania w rozmaitym materiach. Pierwodruk nosi datę 1801, zgodnie z poleceniem przesłanym] drukarzowi Zawadzkiemu w liście z 10 XI 1809: „To pismo ukończone było] w roku 1801 i do druku zaraz podane być miało, lecz do tego nie przyszło] z różnych przyczyn. Życzy sobie jednak autor [rzekomy obywatel z GdańskaJ aby pod datą roku, w którym je ukończył, publikowanym zostało, to jest] 1801”. Istotnie, należy przyjąć, że pierwotna wersja książki narodziła się] z początkiem wieku, w momencie mobilizacji umysłów do poszukiwania sposobów ratowania kulturowej odrębności Polski. Głównym konsultantem] Czartoryskiego był Jan Śniadecki, który podsunął mu m.in. ostatecznej sformułowanie tytułu mającego pierwotnie brzmieć: Rzut myśli w różnychl piśmiennych materiach. Korespondencja Czartoryskiego z rektorem wileńskimi pozwala stwierdzić, że na ostateczną decyzję druku Myśli miała wpłyń przedwczesna śmierć Ignacego Potockiego. W okresie porozbiorowym, po] uwolnieniu z więzienia rosyjskiego i austriackiego oraz utracie córki Krystyny! zacieśniła się przyjacielska więź Potockiego z Księciem Generałem i jemul właśnie zamierzał przypisać długo opracowywane dzieło. Obecnie czynił sobie! wyrzuty, że cyzelowanie pracy, a także „wrodzone Litwinom marudztwo”| „zwlekło publikację hołdu oddanego panu marszałkowi i było przeszkodą, żel za życia jego nie wyszło”. Antydatowany pierwodruk Myśli o pismaem zaopatrzony został w poświęcony Potockiemu adres dedykacyjny, któiw poprzedzało motto z Seneki: Ecce par Deo dignum. Vir fortis cum mała fortuna compositus (Oto dostojeństwo godne Boga, mąż dzielny pogodzony ze] złym losem).

Myśli o pismach polskich zaskakują przede wszystkim swobodą pora szania się po całym obszarze szeroko rozumianej kultury. Nie jest to wyłączniel jak można by sądzić po lekturze kilku pierwszych stron poświęconych dziejopisarstwu, ocena stanu poszczególnych gatunkowych działów piśmiea

414