83754 Środki stylistyczne 6 107

f LEKSYKALNE ŚRODKI STYLISTYCZNE |

ALEGORIA

-    to przedstawienie za pomocy opisu zdarzeń, motywów, postaci, roślin, zwierząt, zja- ; wisk jakiejś myśli, idei czy innego, ukrytego znaczenia.

- w odróżnieniu od symbolu, który jest wieloznaczny, alegorię należy rozumieć ; jednoznacznie, np. kobieta z opaską na oczach i wagą w ręku - to alegoria spra-wiedliwości.

-    często występowała w gatunkach dydaktycznych, m. in. w przypowieściach i bajkach I? zwierzęcych, w których, np. sowa była alegori;| mądrości, lew - siły i władzy, pies - i-wierności.

Źle zmyślać, źle i prawdę mówić w pańskim dworze.

Lew chcąc wszystkich przeświadczyć o swojej pokorze,

Kazał się jawnie ganić. Rzeki lis: „Jesteś winny,

Boś zbyt dobry, zbyt łaskaw, zbytnie dobroczynny”.

Owca widząc, że kontent, gdy liszka ganiła,

Rzekła: „Okrutnyś, żarłok, tyran." - Już nie żyła.

(I. KRASICKI, Lew pokorny.)

SYMBOL

-    to znak, pojęcie, motyw użyte w celu oznaczenia innego przedmiotu;

-    to ukrywanie głębszych treści i znaczeń za pomocą obrazów i znaków (rozdar- j ta sosna w Ludziach bezdomnych S. Żeromskiego).

-    odczytywanie symbolu dopuszcza wieloznaczność i dowolność (kwiat - może ’ być symbolem piękna, doskonałości, miłości, ale leż milczenia, kruchości, prze- ’ mijania, delikatności).

-    byl jednym z ważniejszych środków artystycznych w poezji okresu Młodej Polski.

tu;wrw-sr,;y^-Jy.v,,'w.’v^«iz-fr.<zrre.pu:v;•.e\

W ciemnosmreczyńskich skal zwaliska,

Gdzie pawiookie drzemią stawy,

’«    Krzak dzikiej róży pąs swój krwawy

•    Na plamy szarych złomów ciska.

l-l

Samotny, senny, zadumany,

Skronie do zimnej luli ściany,

Jakby się lękał tchnienia burzy.

(J. KASPROWICZ, Krzak dzikiej róży w Ciemnych Smreczynach)

I LEKSYKALNE ŚRODKI STYLISTYCZNE

•■Tłłtoraa urzifnjn w*l.    ,

HIPERBOLA

-'Ts^©'¹-

przesadnia

-    przedstawienie jakiegoś przedmiotu, zjawiska, osoby w sposób prze- | sądny, wyolbrzymiony.

-    celem jej użycia jest wywarcie dużego wrażenia na odbiorcach, jak też ukazanie stosunku autora do przedstawionych treści.

-    występuje również w mowie potocznej, np. szaleć z miłości, pękać ze

śmiechu, spalić się ze wstydu.    <

Mocarz, rojący twórczo gwiezdne zawieructiy, Geniusz, huragan ducha, potworna potęga,

Zbiera najbłahszych wspomnień drobniutkie okruchy I żalem, cierpkim wstydem, w dni minione sięga.

0. TUWIM. Kobiela)

- EPITET

to wyraz, który jest określeniem rzeczownika; wyrażony często przymiotnikiem (epitet przymiotnikowy), np. ciekawa książka; imiesłowem (epitet imiesłowowy), np. cieknący kran lub rzeczownikiem (epitet rzeczownikowy), np. wujek Paweł. uwydatnia cechy przedmiotu, pojęcia, osoby; wskazuje na ich właściwości; ujawnia stosunek mówiącego do wyrazu określanego.

f Litot^t-

U^Tko^JJL/    I I

zyieUtćcA.,

.'    ,«nła.

Widziałem we śnie ciemne, poszarpane turnie, Szaleństwem gór spiętrzone zębate opoki.

Na dnach przepaści tajnia śpi spowita w mroki... Są głębie mezbadane w nich, drzemiące chmurnie.

Stoją wirchy odarte nagie. Jest w nich pycha,

Bo jest wielkość w nagości ich, siła granitu. Spokój śpi niezmącony u glaźnego szczytu... Wielkich jest godna tylko milczenia pieśń cicha.

(L. STAFF, Sen o nurach)

107