89021 P1100696 (2)

było niejasne. Powtarza się sytuacja Legendy , której dopiero Legenda II stanie się poetyckim r ładowaniem zagęszczeń wizjonerskich. °²' :

W tym podwójnym reflektorze racji króla i ra_C" biskupa dokonuje się jednak w dramatach Boleści wowskich coś bardziej dogłębnego tragicznie ni? i tylko konstrukcja narodolwego mitu; język poetycko archaizowany, maski kostiumów i balladowych mo. tyWów nabierają sensu uniwersalnego, bo zaczynają mówić o wewnętrznej grozie wszelkiego istnienia ludzkiego, czy nazywa się ono rozmo/wą Edypa ze Sfinksem, czy Hamletowską „pułapką na myszy” I czy przekleństwem pierścienia Nibelunga. W War- i szawiance, w Weselu, w Wyzwoleniu były to wciąż j sprawy lokalne, bolesne klęski społeczeństwa, które i źle rozegrało partię historycznych szachów i zeszło z pozycji przodującej do jaskini pariasótw. W Bole- j słowie Śmiałym i w Skałce rysuje się cień imma-, nentnego związku między czynem a zbrodnią. 2yćj to znaczy tworzyć zło. Toteż krzyk metafizycznej j rozpaczy Bolesława: „Boga klnę! Boga przeklinam!” określa słusznie Jan Nowakowski „jako głos nie złamanego jednak niczym sprzeciwu, buntu przeciw nieludzkiemu prawu” ²⁶.

Edyp Sofoklesa nie zbuntował się przeciw przeznaczeniu, lecz ukarał sam siebie wydarciem oczu, Konrad w Wielkiej Improwizacji wybuchał bluź-nierstwem buntu, a^jj^cję Bóg-świat sprowadzał

II ^ne |odsłaniane w dylogii Bolesławo wski ej ma-I Perspektywę głębszą, docierają do jakiegoś strasz-

E tej tkaninie refleksyjnej błyszczą barwy fe-Łpienalnego i monumentalnego widowiska, tętni li-Ena krew introdukcji „Polećcie ze mną w ten L przed wiekami” i śpiewu rusałek „Król się lodzi z wód topieli”. Już w Weselu Poeta porówny-Ll Rachelę do postaci z obrazu Burne-Jonesa. W Epice „Koło szczęścia” angielskiego prerafaelity pączyłó się z motywami znanymi poecie z katedry Iw Chartres w obraz o najwyższym natężeniu symbolicznym. Nie powstał dotąd „teatr ogromny”, który by zrealizował tę wizję. W Bolesławie Śmiałym lakt trzeci jest lukiem przerzuconym od findesiecleo-Iwej nastrojowości symbolizmu do kondensacji czasu, ■jaką stosują późniejsi dramaturdzy awangardowi MDlugi obiad świąteczny Thorntona Wildera). Może ■zresztą należałoby tu wyjść poza krąg form teatral-Inych i mówić er „wiecznej teraźniejszości”, jaką [przypisuje mitom Mircea Eliade lub o niezmiennej [przestrzeni wieczności, jaką jest Alef w fantastycznej noweli Borgesa. Pamiętajmy jednak, konstruując [dla dramatów Wyspiańskiego tło lokalne, że jesteśmy dopiero w 1903 r., w szarym mieście prowincjonalnym, j które w sposób paradoksalny łączyło w [swej scenerii cechy Pipidówki i Florencji. To, co