83822 SNB13866

20

Tabela I. Czynniki drugiego poziomu form opieki

1 / Czynniki pierwotne 1Czynniki wtórne (instytucjonah		ie) I Rodzaje spełnianych^ '
1 1 1 szczególny opiekuńczy 1 wiek życia	1 żłobki, przedszkola, domy 1 starców	I znamionowane | życia ^c,łl
1 2 1 różne niepełnosprawno^	ci f zakłady opiekuńcze specjalne	1 substytutywne
/ 3 | deficyty rozwojowe	1 grupy, klasy wyrównawcze	| kompensacyjne
/ 4 | niedostosowanie społecz	ne | zakłady wychowawcze	1 stymulacji rozwoju
/ 5 / choroby i stany / / traumatyczne	f szpitale, sanatoria, placówki 1 opieki paliatywnej (hospicja)	1 ludyczne
1 6 1 sieroctwo naturalne 1 1 rodzinno patologiczne | / (tzw. „społeczne”)	1 domy dziecka, rodzinne 1 domy dziecka, rodziny I zastępcze	I animacyjne
/ 7 | czasowe, wynikające 1 Iz pracy zawodowej, 1 1 ograniczenia w opiece / / rodzinnej	1 żłobki, przedszkola, świetlice 1 szkolne, ogniska wychowawcze	1 adaptacyjne
1 8 1 rażące niedostatki 1 1^1 2 3 4 5 wypaczenia w opiece 1 rodzinnej	1 formy opieki jak wyżej | w punkcie 6-lym	prospektywne "
9 1 uzależnienia narkotyczne 1 1 i alkoholowe	specjalistyczne placówki leczniczo-rehabilitacyjne	reorientacyjne
10 1 przekonania religijne, 1 zwłaszcza w rełigiach i J monoteistycznych 1 , /_!_	opieka religijna, duszpasterska sprawowana przez rabinów, księży, mu iłów 1	regulacyjne
111 konieczność zapewnienia i i | pełnej dostępności i c | do szkół	ntematy szkolne, bursy, 1 omy studenckie	ewalidacyjne
1 12 1 przyjęte założenia 1 n 1 koncepcyjne opieki nad 1 d 1 dziećmi osieroconymi	a przykład wioski j 1< ziecięce	:cznicze
13 1 realna rzeczywistość i fu I szkolna	nkcje opiekuńcze szkoły I re I za pa I kc	habilitacyjne chowawcze liatywne rekcyjno-wyrównawcze

terminy: przejmowanie opieki, wyrównywanie rażących niedostatków opieki, zastępowanie opieki, która dotąd była albo jest gdzie indziej.

Wynikają stąd następujące specyficzne wtórne (pochodne) funkcje tej formy opieki:

—    stabilizująco-adaptacyjna (wytworzenie poczucia pełnego oparcia życiowego, równowagi, przystosowania do nowych warunków);

—    rewalidacyjna (doprowadzenie do normy psycho-fizycznej):

—    kompensacyjna-wtórna (zastępowanie pewnych utraconych wartości opieki rodzinnej innymi wartościami);

—    korekcyjno-wyrównawcza (na przykład zaniedbania, braki w nauce);

—    rekulturacyjna (odtwarzanie określonych standardów „człowieka kulturalnego”, na przykład kultury języka polskiego);

—    resocjalizacyjna (przyswajanie norm współżycia społecznego);

—    prospektywna (przygotowywanie do samodzielnego życia).

Są to oczywiście, funkcje założone (realistycznie) i jako takie w rzeczywistości, w układach wielorakich uwarunkowań realizacyjnych w różnym zakresie i stopniu spełniane. Można przyjąć zasadnie, że funkcje te spełnia zadowalająco lub co najmniej znacząco znakomita większość normalnie funkcjonujących domów dziecka, co niestety zbyt często jest przemilczane, niedoceniane.

6.4.3. Poziom trzeci — niezmienniki (inwariancje) opieki

W ogólnej strukturze form opieki zmienne są z natury rzeczy — jak to zostało zasygnalizowane wyżej — kształty zewnętrzne (,.czysta forma”) oraz swoiste dla każdej z nich funkcje i treści (specjalności). Wszelako każda forma opieki zawiera i powinna zawierać funkcje i treści inwariancyjne, fundamentalne odpowiadające konstytutywnym cechom opieki międzyludzkiej w ogóle. Jest tak, pomimo że w niniejszych rozważaniach dano pierwszeństwo temu co względnie zewnętrzne. Jednak podstawą wszystkich form jest to, co dla nich wspólne — niezmienniki opieki. Inaczej mówiąc, w każdej formie urzeczywistnia się przede wszystkim opieka w rozumieniu przyjętej definicji tego pojęcia⁶, takich wszakże zakresach, jakie są dla nich właściwe, przede wszystkim ze względu na granice czasowe, materialno-organizacyjne podstawy i profil specjalnościowy. Powtarza się więc w każdej formie niekoniecznie pełny, ale ,jakiś” zakres zaspokajanych powszechnych potrzeb podopiecznych.

Co wobec tego składa się na tak ogólnie określony trzeci poziom każdej formy opieki? Otóż w świetle tego co już zostało powiedziane w pierwszych rozdziałach, odpowiedź na to pytanie staje się stosunkowo nietrudna. Najogólniej mówiąc, zawiera się tam zaspokajanie wszystkich powszechnych potrzeb podopiecznych o charakterze ponadpodmiotowym, to jest tych i na tyle, których i na ile nie są

1

dotyczy to tych dzieci, które do momentu zaniku opieki we własnej rodzinie doświadczyły jej na normalnym poziomie (sieroty naturalne, dzieci rodziców chorych, niepełnosprawnych, pozbawionych wolności itp.);

2

układem odniesienia tej funkcji (kompensacyjnej) czynimy opiekę w nor

3

malnej rodzinie, chociaż wobec dzieci będących w sytuacji sieroctwa patologicz

4

nego. Byłoby bowiem paradoksem, gdyby zastępować to, co uznajemy za pato

5

logię. Wynika stąd, że pierwotną funkcję specyficzną domu dziecka określają

6

Por. ez. I., podrozdział 2.5. „Ogólne pojęcie opieki..."