8b 2

wać z sałatą, a zimą z imbirem. Należy jednak unikać ryb łowionych w pobliżu miasta, w miejscach, gdzie zbierają się nieczystości. Nie należy jeść ryb mocno solonych, chyba że w niewielkiej ilości dla wywołania apetytu. (...)

11.    Zalecany także jest czosnek, który zapobiega truciznom. On jednak jest stosowny dla osób przyzwyczajonych (...) W czasie upału należy unikać gorczycy, która ma ostry zapach. Dobrym lekarstwem jest chrzan czy rzodkiew podawana z solą po posiłku. Należy także unikać słodyczy i takich potraw mącznych, jak pączki czy torty.

12.    Z napojów autor traktatu wymienia wino, które powinno być umiarkowanie spożywane przez nawykłych. Wino może być białe, jasne lub czerwone, pośrednie między nowym i starym. Nowe bowiem jest ciężkostrawne, a stare zbyt wysuszające i w czasie lata kwaśnieje. Niektórzy dla wzmocnienia wrzucają do wina złoto. Należy także unikać wina zbyt winnego, mocnego i palącego, a także win słodkich. Takie dobre jest dla chłopców i ludzi nieprzywykłych. Drugim napojem jest piwo, które powinno być jasne, czyste, dobrze oczyszczone i strawne. Jedzenie powinno być ograniczone pod względem ilości, nie należy wychodzić z jadalni z pełnym żołądkiem, lecz resztką głodu, a między posiłkami powinna być przerwa ośmiu do dziesięciu godzin w zależności od kondycji. (...)

Sen, ruch i higiena

13.    Dla zdrowia najważniejsze są, zdaniem autora, sen i ruch. Sen nie powinien następować bezpośrednio po zjedzeniu posiłku, ale w odstępie dwóch godzin. W tym czasie należy zażywać rozrywki, słodkiej muzyki i radosnych śpiewów. Jeżeli ktoś z powodu obyczaju lub głupoty będzie chciał spać w południe, niech zrobi przerwę między posiłkiem i snem.

14.    Ruchu podczas zarazy należy unikać zarówno w ciężkich pracach, jak i obyczaju. Dobry jest ruch przed posiłkiem, zimą można zażywać więcej ruchu niż latem, podobnie flegmatyk więcej niż choleryk, który podczas wściekłego upału i dużego mrozu nie powinien z domu wychodzić. Szczególnie należy unikać tych zabaw i ćwiczeń, które prowadzą do przyspieszenia oddechu. Zamiast tego zalecany jest masaż - nacieranie płótnem, począwszy od kończyn przez biodra i ramiona do piersi.

15.    Należy unikać wszystkiego, co osłabia siły, odsunąć smutek, gniew, strach, nienawiść i melancholię. Szczególnie należy odrzucić strach przed zarazą, który działa na wyobraźnię. Wesołość jest dobrym lekarstwem dla ciała. Trzeba używać radości stosownych do czasu zabaw, a szczególnie odpowiednich rozmów z przyjaciółmi. (...)

16.    Jak widać, większość tych zaleceń miała racjonalny charakter. Wpływały one na życie codzienne, bowiem nawet jeżeli dżuma pojawiała się rzadko i miała zasięg ograniczony, to odnosiły się także do innych chorób zakaźnych, które nie tyle należało leczyć, ile im zapobiegać. Ta profilaktyka średniowieczna nie była przecież ograniczona w czasie, a zasady racjonalnego odżywiania, higieny trybu życia zyskiwały walor powszechny. Dodajmy, że dziś bardziej się zmienił język opisu choroby niż pojmowanie istoty zagrożeń.

17. Na zakończenie warto podkreślić znaczenie klasztoru jako ośrodka, w którym rozwijano wiedzę nie tylko medyczną, na poziomie uniwersyteckim, i łączono ją z praktyką, tworząc wzory postępowania, a także z funkcjami opiekuńczymi. Klasztor w Czerwińsku należał do kanoników regularnych, których główne zainteresowania związane były z liturgią i nauczaniem, ale który pełnił także funkcję szpitala i ośrodka zdrowia mającego bogato zaopatrzoną aptekę.

Opracowano na podstawie: Grażyna Klimecka, „Jak uciec przed czarną śmiercią", Mówią Wieki, 02/2005.

Zadanie 1.(1 pkt)

Na podstawie akapitu 1. podaj dwa różne argumenty uzasadniające tezę: „Epidemia powoduje nie tylko skutki biologiczne”.

Zadanie 2. (1 pkt)

Z akapitu 2. wypisz zdanie potwierdzające uniwersalność średniowiecznych traktatów o postępowaniu zapobiegającym wystąpieniu zarazy.

Zadanie 3. (1 pkt)

Podaj źródło zarazy, na które „lekarstwem” było powiedzenie: „Fugę cito, longe, tarde scilicert revertaris”.

Zadanie 4. (1 pkt)

Na podstawie akapitu 3. wyjaśnij sens łacińskiego powiedzenia: „Uciekaj szybko, daleko, wracaj zaś powoli”.

Zadanie 5. (1 pkt)

Jak zmieniła się socjotopografia miejska w średniowieczu po doświadczeniach związanych z epidemiami? (akapit 4.):