DSC00255

92 Komedia

przyjazne skupiało się zwykle w okół milnśi i bohatera i bohaterki, wro gir, najczęściej rodzicielskie, usiłuje tę miłość udaremnić, najczęściej pt/e/ . tnus/anieamamki (czyściej) lub amanta tli* poślubienia niekochanego przez nich partnera. IV/ez większy czyść akcji wydarzenia rozwijają się /godnie z wolą postaci usiłujących udaremnić małżeństwo kochanków. ale ku jej końcowi zwrot w intrydze odwracał sytuacje i społeczeństwo przyjazne triumfowało w szc/yśłiw) m zakończeniu” (NorthropFryc). T\pow ym przykładem tego rodzaju komedii jest > Zemsta.

Vod wpływem Piotra Marivau\\ autora Igraszek trafu i miłości (1730), powstawała, rozw ijana w Polsce przez ► Aleksandra Fredrę, a we Francji pt/e/ Mfretla ile Musset, tzw. komedia miłości. Przeszkodą stojącą na drodze kochanków nie jest tu problem różnicy społecznej czy charakter życzliwych przecież opiekunów, lecz opór samych amantów, ich krytycyzm wobec instytucji małżeństwa, nieufność lub duma. U źródeł trafu (czyli przypadku) zmieniającego akcję tkwi bardzo często intryga, celowo konstruowana przez jednego z amantów (np. intryga zawiązana przez. Gucia w -* Ślubach panieńskich).

U XIX wieku powstawał) tzw. komedie okolicznościowo-polityczne. Ich autorami byli tn.in. Ludwik Dmuszewski (Okopy na Pradze, 1807) i Alojzy Żółkowski (Wkroczenie do Litury, 1812). Akcja tych komedii rozgrywała się w dobie napoleońskiej. W tym czasie powstają również komedie obyczajowe. Uprawia! je, obok Dnniszewskiego, Fryderyk Skarbek (Panna modna, wystawiona w roku 1813, Popas, 1829), a następnie Fredro. Ten najwybitniejszy komediopisarz epoki napisał kilkadziesiąt utworów komediowych, wśród których największym powodzeniem cieszyły się i cieszą nadal Śluby panieńskie (1832) oraz Zemsta (wystawiona w roku 1834). Ta ostatnia powstała częściowo w ramach określonej konwencji, a mianowicie w tzw. typie komedii kontuszowej, poświęconej tematycznie Polsce szlacheckiej w ostatnim okresie jej niepodległego bytu. Pojawiła się ona w schyłkowym okresie oświecenia pod piórami Ignacego Krasickiego i Wojciecha Bogusławskiego. Kontynuował ten nurt Dmuszewski (Szkoda wąsów, 1814), a po Fredrze -> Józef Korzeniowski (Wąsy i peruka, 1852) oraz -> Józef Ignacy Kraszewski (Miód kasztelański. 1860).

Korzeniowski, drugi obok Fredry najpopularniejszy komediopisarz epoki. pisywał komedie opiewające perypetie rodzinne, takie jak: Stary mąż (wystawiona w roku 1842), Młoda wdowa (wystawiona w roku 1846), Panna mężatka (wystawiona w roku 1844), oraz środowiskowe: Fabrykant

(wystawiona w roku 1844), Majster i czeladnik (wystawiona w roku 1847). Napisał również społeczno-obyczajową komedię Żydzi (wystawiona w roku 1843). Komediowa akcja ukazuje gorzki obraz układów społecznych, które powstały na styku różnych środowisk.

Twórcą interesującej komedii (poświęconej niespełnionej miłości) był ► Cyprian Norwid, autor utworu Miłość czysta u kąpieli morskich, który powstał około 1880 roku.

Kondratowicz Ludwik > Syrokomla Władysław

Konrad Wallenrod

-> Powieść poetycka -► Adama Mickiewicza składająca się ze Wstępu i sześciu pieśni, powstała podczas pobytu poety w Rosji, wydana w Petersburgu w roku 1828. Jej podtytuł brzmi: Powieść historyczna z dziejów litewskich i pruskich.

Akcja powieści toczy się w czternastowiecznym Malborku, siedzibie wielkiego mistrza zakonu krzyżackiego. Krzyżacy po podboju Prus zamierzali podbić również Litwę. Bohaterem utworu jest Konrad Wallenrod, którego pierwowzorem jest postać autentyczna - Wielki Mistrz Krzyżacki (władzę sprawował w latach 1391-1393). Początkowo został on przedstawiony jako przybysz z zachodniej Europy, gdzie zasłynął jako waleczny rycerz. Stopniowo poeta odsłania kolejne rysy tej postaci, ukazując jej prawdziwe oblicze. Konrad odwiedza potajemnie zamkniętą w wieży pustelnicę. Głównemu bohaterowi nieodłącznie towarzyszy sędziwy Halban, powiernik i przyjaciel (podobną rolę w -> Grażynie odgrywa Rymwid).

Konrad, mimo że odznacza się licznymi cnotami chrześcijańskimi, przeżywa okresy dziwnego niepokoju, jest rozdarty wewnętrznie. Tajemnicza przyczyna tego stanu jest stopniowo ujawniana czytelnikowi za pośrednictwem aluzyjnych wstawek, takich jak Pieśń Wajdeloty (inc. „Skąd Litwini wracali...”), którą śpiewa Halban. Także Konrad, nawiązując przewrotnie do tradycji trubadurów, śpiewa Balladę Alpuhara, wspominającą walki Maurów z Hiszpanami. Pod koniec powieści czytelnik dowiaduje się, iż pod maską Konrada, Wielkiego Mistrza Zakonu, ukrywa się Alf, litewskie dziecko, schwytane niegdyś przez Krzyżaków i przez nich wy-