Czarownica (1)

1 fHHMHIHI li

/wale. cuuk'--

Czarownica wzbudzała strach z dwóch powodów. Po pierwsze z powodu swych magicznych mocy. Uważano bowiem, że uprawia ona czarną magie zwaną przez teologów i prawników malejicium. Według powszechnych sądów, dzięki tajemniczym silom nienaturalnym i nadnaturalnym potrafiła wywołać nieszczęście, chorobę lub śmierć swych sąsiadów lub ich inwentarza. Czasami czary dotykały całą społeczność, jak wówczas, gdy czarownica wywoływała gradobicie mszczące zbiory na polach lub pożary obracające w perzynę cale miasta i wsie. W regionach nadmorskich, zwłaszcza w Skandynawii, utrzymywano, żc czarownice wywołują burze. Jednakże częściej czarownica kierowała swą magiczną moc przeciw konkretnym jednostkom, a przede wszystkim przeciwko tym, z którymi nic żyła w zgodzie. Najbardziej typową formą złych czarów było wywołanie choroby, która pozostawiała trwałe, widoczne ślady n tego, kogo dotknęła, albo wręcz powodowała jego śmierć. W innych okolicznościach oskarżano czarownice o powodowanie impotencji małżonków, pomoru bydła czy kradzież dóbr materialnych.

Magia, o jakiej uprawianie posądzano czarownicę, nie miała nic wspólnego z wyszukaną magią odrodzeniowych ncopłatouikńw, bowiem nic odwoływała się do spisanych podręczników czy filozoficznych traktatów, lecz uciekała się do dużo bardziej prymitywnych środków. Na ogół magia ta wiązała się z odmawianiem tajemnych formuł i zaklęć, a czasem ograniczała się do jeszcze mniejszego wysiłku, gdy czary były owocem wewnętrznych mocy wiedźmy. Niektóre z nich mogły zaszkodzić po prostu spoglądając na swą ofiarę, co zwykliśmy nazywać rzucaniem uroku. Inne wywoływały nieszczęście, jedynie życząc go danej osobie, nie uciekając się do żadnych dodatkowych praktyk. Od czasu do czasu wiedźma mogła posłużyć się magicznym rekwizytem, na przykład lalką wykonaną na podobieństwo określonej osoby, którą następnie przeszywała ostrzem, bądź rwała na kawałki, by tym zaszkodzić swej ofierze. Bywało leż, że obsypywała czarnym proszkiem lub tłuściła smarowidłami osoby i zwierzęta, by skrzywdzić je czy wręcz zabić. Mówiono również, że by wywołać burzę, wiedźmy wrzucały do morza zaklęte kamienie albo koty. Z kolei jeden lub więcej węzłów zawiązanych na sznurze, linie czy rzemieniu stanowiło V ogólnie znany sposób wywoływania impotencji.

Drugim powodem lęku przed czarownicą, zwłaszcza wśród duchowieństwa i bardziej wykształconych warstw społeczeństwa, było powszechno przekonanie, że jest ona sprzymierzeńcem i sługą Diabla. Od początków istnienia Kościoła chrześcijańscy teologowie uważali, żc każdy rodzaj magii - zarówno tej dobroczynnej, jak i czarnej magii - uprawiano

/ oeś ■ £^t*-czxj/)uryy>eyp _; zły czym J

z pomocą diabelskich sil. W średniowieczu zarzut ten kierowano głównie przeciwko uczonym czarownikom, zwłaszcza uckromantom przywołującym demony, by nakazać im wywoływanie efektów magicznych. Jako żc ci rytualni czarownicy uzyskiwali korzyści dzięki diabelskiej mocy i jako żc jak sądzono -- musieli rewanżować się w jakiś sposób demonom za ich wsparcie, oskarżano ich o paktowanie z Diabłem. Dlatego określano ich mianem heretyków, odszczepicńców, ludzi, którzy wyrzekli się swej chrześcijańskiej wiaiy, by nawiązać zakazaną więź z Księciem Ciemności.

W XV w. oskarżenia o paktowanie z Diabłem zaczęto kierować częściej przeciwko osobom podejrzanym o uprawianie najprostszych wiejskich praktyk magicznych, niż przeciw najbardziej uczonym czarownikom rytualnym. Ci nowi heretyccy czarownicy, zwani teraz złymi czarownikami, pochodzili w większości /, najniższych warstw społecznych i większość z nich stanowiły kobiety. Wzmianki o nich zaczęły pojawiać się w szwajcarskich i francuskich aktach sądowych pochodzących z I połowy XV w. Lecz jako żc zmianie uległ zarówno społeczny status jak i płeć czarowników, zmieni! się też charakter oskarżeń o uprawianie satanicznego kultu. O ile bowiem uczeni czarownicy-mężczyźni usiłowali podporządkować sobie demony, z którymi byli związani, o tyle kobiety czarownice były na usługach Szatana i ich rolą byl posłuch, nic wydawanie rozkazów. Jak napisał później, w foku 1597, szkocki król Jakub V), „czarownice są jedynie służebnicami Demona, podczas gdy nekromanci panują nad nim i rządzą nim”.

Równocześnie z rosnącą liczbą oskarżeń i procesów skierowanych przeciwko czarownicom, a także z rosnącą liczbą podręczników i traktatów pisanych na ten temat przez prawników i teologów, rozwinął się uczony stereotyp postrzegania icli diaboliczności.

Zgodnie z tym stereotypem Diabeł zachęcał czarownicę do służenia mu poprzez działania polegające na diabelskim kuszeniu. Sam Diabeł, nierzadko pod postacią pięknego i wytwornie odzianego mężczyzny, stawał przed czarownicą, obiecując jej bogactwa, usługi seksualne tudzież inne źródła ludzkiego szczęścia w zamian za jej służbę. Jeśli oferował jej pieniądze, kwota była na ogół śmiesznie niska i - jak mówiono - często ofiarowana moneta zmieniała się w bezwartościowy lupek. Czarownica i Diabeł zawierali następnie dwustronny pakt, w wyniku czego neofitka odżegnywała się od swej wiary, deptała święty krzyż, a Diabeł chrzcił ją ponownie. Na znak posłuszeństwa na jej ciele pojawiało się znamię, które -jak utrzymywali teolodzy - przy ukłuciu nic krwawiło, ani nie sprawiało bólu. Oskarżyciele z zapałem szukali takich znamion, które stawały