0678

640 Schorowany tygrys, 1949-1953

aby wzbudzić strach przed amerykańskim atakiem, i nawet rozmawiał o tym ze swoimi ochroniarzami:

-    Jak sądzicie, Amerykanie zaatakują nas czy nie? - spytał zastępcę komendanta Kuncewa, Piotra Łozgaczowa.

-    Myślę, że będą się bali - odparł oficer, na co Stalin nagle wybuchnął:

-    Wyjaśnijcie mi, co tu w ogóle robicie? Nie wzywałem was.

Ale wobec swoich ochroniarzy przejawiał wrażliwość, która byłaby nie do pomyślenia w stosunku do polityków. Niebawem wezwał Łozgaczowa.

-    Wybaczcie, że na was nakrzyczałem, ale zapamiętajcie sobie: zaatakują nas. To imperialiści i na pewno nas zaatakują. Jeśli im pozwolimy. Takiej odpowiedzi powinniście udzielić.

Ms *    *

Stalin, który sypiał na kanapach „skulony jak pies”, szukał ukojenia, nastawiając nieustannie Koncert fortepianowy nr 23 Mozarta. Odwiedzający znajdowali go „bardzo odmienionego”: „zmęczonego starego człowieka”, który „mówił z trudnością”, robiąc „długie przerwy”, ale niestrudzenie realizował swój terror.⁵ Stalin sporządził projekt listu, który mieli podpisać znani radzieccy Żydzi, prosząc o deportowanie Żydów z miast, aby uchronić ich przed zbliżającymi się pogromami. Samego listu nigdy nie odnaleziono, ale Mikojan potwierdził, że ta „dobrowolno-przymusowa eksmisja Żydów” została przygotowana. Kaganowicz poczuł się urażony, kiedy poproszono go o podpisanie, znalazł jednak zręczny sposób, aby odmówić.

-    Dlaczego nie chcesz podpisać? - spytał Stalin.

-    Jestem członkiem Politbiura, a nie osobą publiczną pochodzenia żydowskiego, i podpiszę tylko jako członek Politbiura.

Stalin wzruszył ramionami:

-    Niech ci będzie.

-    Jeśli to konieczne, napiszę artykuł.

-    Artykuł może nam się przydać - powiedział Stalin.

Nawet Kaganowicz skarżył się na Stalina, wyznając Mikojanowi:

-    To dla mnie bardzo bolesne, ponieważ zawsze świadomie walczyłem z syjonizmem, a teraz mam się po prostu podpisać.

Chruszczów utrzymywał, że Kaganowicz „wykręcał się”, ale podpisał list. (Ani Chruszczów, ani Kaganowicz nie są wiarygodnymi świadkami, jeśli chodzi o ich własną rolę). Erenburg jednak, który widział list i zdołał uniknąć podpisania, zwracając się do Stalina, twierdził, iż był zaadresowany do Politbiura i podpisany przez „naukowców i kompozytorów”, co sugeruje, że Kaganowicz „wykręcił się” skutecznie. Z ujawnionych ostatnio dokumentów wynika, że zbudowano dwa nowe obozy, prawdopodobnie dla Żydów.⁶