0620

590 Schorowany tygrys, 1949-1953

Prawdopodobnie nie wiedziała, jak bardzo drażni Stalina jej przebojowa inteligencja, snobistyczna elegancja, żydowskie pochodzenie, amerykański brat i, jak powiedział Swietłanie, jej „zły wpływ na Nadię”. Zwolnienie w maju było ostrzeżeniem, ale nie zdawała sobie sprawy, że w 1939 roku Stalin myślał o jej zamordowaniu.¹

„Demonstracja” pod synagogą i żydowski schtick Poliny rozdrażniły starego człowieka na wakacjach, utwierdzając go w przekonaniu, że radzieccy Żydzi stali się amerykańską piątą kolumną. 20 listopada Politbiuro rozwiązało Żydowski Komitet Antyfaszystowski i rozpętało antysemicki terror sterowany przez Malenkowa i Abakumowa. Koledzy Michoelsa zostali aresztowani, a wraz z nimi wielu znanych żydowskich pisarzy i naukowców, od poety Pereca Markisza do biochemika Liny Stern. Aresztowano również ojca pierwszego męża Swietłany. „Całe starsze pokolenie jest zarażone syjonizmem - wyjaśnił jej Stalin - a teraz uczy się go również młodzież”.

Stalin rozkazał poddać więźniów torturom, aby wydobyć z nich zeznania obciążające Polinę Mołotową, a sam spędzał parne wieczory przy obie-dzie w Zimnej Rzeczce, opowiadając Czarkwianiemu zabawne historyjki ze swojego dzieciństwa. Nagle zatęsknił za starymi przyjaciółmi, a zwłaszcza za popem nazwiskiem Piotr Kopanadze, z którym studiował w seminarium. Po rewolucji pop został nauczycielem, lecz Stalin posyłał mu czasami pieniądze. Zaprosił Kopanadzego i generała porucznika MGB Saszę Egnataszwilego, przyjaciela rodziny z Gori, którego nazywał „synem oberżysty”, na przyjęcie. Czarkwiani pospieszył do Tyflisu, by zabrać gości. Niebawem siedmiu starych przyjaciół śpiewało gruzińskie pieśni, a na pierwszy plan wybijał się „piękny głos gospodarza”. Stalin nalegał, aby niektórzy z nich zatrzymali się u niego na tydzień. Po tygodniu, jak wszyscy goście, rozpaczliwie pragnęli uciec. Wreszcie jeden z nich wykazał się pomysłowością, śpiewając przy obiedzie ludową piosenkę z refrenem: „Lepiej iść niż zostać!”

- Och, rozumiem - powiedział Stalin. - Nudzisz się. Na pewno tęsknisz za wnukami.

1

Niektórzy Żydzi zostali zwolnieni z pracy. Kaganowicz pozostał wicepremierem i członkiem Politbiura, ale jego starszy brat Julij utracił stanowisko. Wnuk Kaganowicza wspominał, że, podobnie jak Polina, Lazar też pamiętał o swoim żydowskim dzieciństwie: kiedy spotkał się z niemieckim komunistą, Ernestem Thalmannem, próbował to wykorzystać. „Druga dama w państwie”, Dora Chazan, żona Andriejewa, została zwolniona ze stanowiska wiceministra przemysłu tekstylnego, a żona generała Chrulowa znalazła się w więzieniu. Mechlis, tak jak Kaganowicz, zachował stanowisko ministra kontroli państwowej i dopiero po zawale w 1950 roku przeszedł na emeryturę. Boris Wannikow nadal kierował I Zarządem Sowminu, odpowiedzialnym za program atomowy.