0660

630 Schorowany tygrys, 1949-1953

na ideologiczne odstępstwo. Bąknął coś pod nosem, a Mikojan nic nie powiedział. Stalin zauważył ich milczenie i później uśmiechnął się złośliwie do Mikojana:

-    Ach, ociągacie się! Właśnie nadszedł czas!

Kiedy spotkali się, aby omówić skład prezydium zjazdu, Stalin powiedział:

-    Nie ma potrzeby wprowadzać Mikojana i Andriejewa: nie są aktywnymi członkami Politbiura!

Ponieważ Mikojan był niezwykle aktywny, członkowie Politbiura zachichotali.

-    Nie żartuję - warknął Stalin. - Mówię poważnie.

Śmiech natychmiast zamarł, ale Mikojan wszedł do prezydium. Nawet u szczytu swojej tyranii Stalin musiał się liczyć ze zdaniem oligarchii: Mikojan i Mołotow byli tytanami Politbiura, szanowanymi nie tylko przez swoich kolegów, ale przez doły partyjne. Stalin zaproponował przekształcenie Politbiura w Prezydium złożone z dwudziestu pięciu członków. Mikojan uświadomiŁsobie, że to ułatwi usunięcie starych członków Politbiura. „Pomyślałem: «coś się dzieje»”. Inni też zrozumieli, że Stalin to właśnie miał na myśli, kiedy krzyknął:

-    Zestarzeliście się! Zastąpię was wszystkich!

XIX Zjazd rozpoczął się 5 października 1952 roku o 19.00. Przywódcy usiedli razem po lewej stronie, a starzejący się Stalin samotnie po prawej. Sam Stalin uczestniczył tylko w otwarciu i zamknięciu zjazdu, ale przydzielając główne referaty Malenkowowi i Chruszczowowi, umieścił ich na korzystnej pozycji w rozgrywce o sukcesję.¹ Zabrał głos dopiero pod koniec zjazdu, wygłosiwszy kilkuminutowe przemówienie, a później pochwalił się przed Chruszczowem:

-    No proszę, popatrzcie tylko! Ciągle jeszcze potrafię!

Podczas zjazdu Chruszczów chorował: kiedy w mieszkaniu przy ulicy Granowskiego odwiedził go stary lekarz, „czułem się strasznie, ponieważ miałem już zeznania przeciwko lekarzowi. Wiedziałem, że niezależnie od tego, co powiem, Stalin go nie oszczędzi”. Ale prawdziwa niespodzianka nastąpiła na plenum, które miało wybrać Prezydium i Sekretariat. Nikt nie był przygotowany na pułapkę zastawioną przez Stalina.⁷

1

Mołotow otworzył zjazd, Kaganowicz mówił o statucie partyjnym, a Woroszyłow zamknął obrady. Dotychczasowy układ został na pozór zachowany i mało kto podejrzewał, że Stalin planuje radykalną zmianę. Były jednak tego oznaki. Co znamienne, Stalin zmienił nazwę partii z bolszewickiej na komunistyczną. W nowym prezydium Beria spadł ze swego trzeciego miejsca po Mołotowie, a Malenkow znalazł się na piątym po Woro-szyłowie. Akolici Berii, Mierkułow i Diekanozow, nie weszli w skład nowego KC.