DSCF6209

m

%

układu oddechowego owadów wodnych nie różni się w zasad* układu występującego u owudów lądowych. Owady wodne _M '^H*

0

kach, Przenoszą one pod wodę banicczki powietrza, utrzymuj na gęstych w łoskach lub pod pokrywami, Z powodu różnicy _w ^Jli wartości poszczególnych gazów w wodzie i powietrzu, banio pow ietrza działa jak tzw. skrzelc fizyczne. W powietrzu jest ^ tlenu i 79% azotu, natomiast w wodzie 33% tlenu i (>4%

ft

3.6.1. Budowa

ukłodu

tchawicowego

tchawki

tracheole

tenidia

przetchlinki

owady holopneustyczne owady

hemipneustyczne

Entomologia

chującc powietrzem atmosferycznym muszą przynajmniej okr^J wymirzaił się no powierzchnię, aby uzupełnić jego zapas w ¹

Tlen łatwiej dyfunduje do fazy gazowej niż azot do l'a/.y \_V^. co umożliwia dłuższe przebyw anie pod wodą, niż wynika to i j| ' przeniesionego pod wodę powietrza. Inne przystosowania do żyj w wodzie, takie jak skrzclotchawki. skrzela oskórkowc czy płasu-^ ny działają także na zasadzie dyfuzyjnej wymiany gazów. p₀₍u . odbywa się to w jajach owadów - poprzez plastron.

Dodatkowo, u niektórych ow adów układ oddechowy po^ ^ stawową swoją funkcją może służyć także innym celom, mię<). j innymi jako miejsce występowania komórek układu endokrynaln^ go oraz współuczestniczyć u innych w wytwarzaniu i odbierani dźwięków służących porozumiewaniu się osobników (wabienie ^ odstraszanie).

Układ oddechowy jest pochodzenia ektodermalnego. Tchawjęj {Iracheae), jako system rurek wnikających i rozgałęziających się wewnątrz organizmu, mają budowę podobną do okrywy ciała. Wnę. trze tchawek i tracheołi wyściela epikutikulama warstwa, zwana intymą oraz leżący pod nią jednowarstwowy nabłonek oddechowy {malm). Większe pnie tebawkowe mają także warstwę endokuij. kulamą. Dużą elastyczność i wytrzymałość przed zapadaniem się podczas obniżania ciśnienia wewnętrznego nadają tchawkom i tra-cheolom spiralne zgrubienia, tenidia (taenidia).

Powietrze dociera do tchawek przez przetchłłnki (stigmatu) mieszczące się parzyście w segmentach ciała, po bokach. Największa spotykana u owadów liczba przetchlinek to 10 par (po jednej na śród- i zatułowiu oraz 8 w części odwłokowej). Tę grupę owadów nazywa się holopneustycznymi. Wiele owadów, tworzących grupę hemipneustycznych, ma zmniejszoną liczbę czynnych przetchlinek

SRyc.39.

Kidowa

A ■ tiwmwwanti,

mapnKda«i«My(h

^j»%pfaśfthW(i[,

t-ptownaprw^

katutewia.2 -«&*,

low/₍4'Kh»«kowy

Mboc^S-nw^

V&*m_iiipń

^brB^7-*_t«*

^rt(NM~pterWw

ptwcNWaodMo^

L‘^<^"^wn'^w»

"-raJtóreM^.

^.I4~ichjwta. iS-zastawkafikrłc^ •6-zamkną tc^wti

9 par (larwy Diptera z rodziny Cecidomyiidae I tułowiową ^ lokowych, a z rodziny Mycetophylidae ■• I tułowiową i 7 i⁸ °^ych) bądź nawet tyłko do ł pary (larwy Diptera i rodzin $ j T,pulidae). Ostatnią grupę tworzą formy apneustycznc, .^!vip# przetchlinek, z zamkniętym systemem tchawkowym. P\jj W oddychają całą powierzchnią ciała lub za pomocą róź-^ typu wyrostków skrzełowych. Takie rozwiązanie spotyka się "fi endopasożytniczych i rozwijających się w środowisku wod-^ (Ephemeroptera, Odonata, Plecoptera, Trichoptera).

Zwykle tchawki tworzą w ciele owada system podłużnych pm (poprzecznych połączeń tchawkowych (ryc. 39 A). Od głównego p^a, w pobliżu przetchlinki, odchodzą trzy gałęzie: grzbietowa pcheadorsalis) - zaopatrująca w tlen serce i mięśnie grzbietowe; nzewiowa (trachea ventralis) - prowadząca do przewodu pokarmowego, ciała tłuszczowego i gonad oraz brzuszna (trachea ntedialis) . popatrująca łańcuszek nerwowy i mięśnie brzuszne.

przetęhlinka

Przeteh linka ma zesklerotyzowane krawędzie (peritrem) i prowadzi do leżącej pod otworem wolnej przestrzeni - przedsionka