page0251

245

PAKMENIDES PRZECIW HERAKLITOWr.

co wyrazić chce poeta, że myślenie nie różni się od swego przedmiotu, bo zawsze przedmiotem myślenia jest myśl ¹).

Nie trudno domyśleć się, że druga droga jest właśnie tą, którą postępował Heraklit. Ze o nim myślał poeta, widać z wierszy 52—56: obyś nigdy się nie nauczył tego, że istnieje to, co nie jest; od tćj drogi badania, zawsze odwracaj swoje myśl, ani nie daj się zwyczajowi pociągnąć na tę wielce uczęszczaną drogę, byś dzierżył ślepy wzrok i głuchy słuch i język niemy i t. d. ²). Tutaj alluzya do Heraklita jest nader widoczną. Wszak Efezyjczyk w niezliczonych zwrotach wygłosił zasadę swego systemu, że to samo jest i nie jest, a właściwie nic zgoła nie jest, lecz wszystko powstaje i przechodzi. Przeciwnie Parmenides: to co jest, jest, a co nie jest, nie jest. Nie można jaskrawszćj pomyśleć antytezy. A jak Heraklit zdanie, jakoby jedne rzeczy były a drugie nie były, uważa za mniemanie tłumu, głuchego i nierozumnego, tak na odwrót Parmenides, niejako wet za wet oddając, nazywa Hera-klitczyków »podobnymi do głuchych i ślepych, nawet szalonymi, dla których być i nie być, to samo jest i nie to samo, a wszechrzeczy droga napowrót do siebie wraca* ³).

0 Zob. V. 33—40:

Et ó ary', iywv eęiia, xóutacu de <jv fiv&ov rtxovaaę, amtfj odol fiovvai dt^tjaióę eiai vot~accr rj fikv, 0 7iwę rt xai wę oi’x far* fiij tlvai Jleidorę tan xllevfroę, aAtj&elrj yaę 07trjdel‘ r d‘ wę ovx fariv Te xat ypewv ćar* pij eirnt,

Tr_tv drj Toi    7tavctnei(Ha. t'/i/iev ataę7ióv,

ovre yaę ńv yroi/ję to ye /irj śóv, ov yaę eęixzóv, ovtc (fęaaatę. To yd(j avzo voeiv iotiv Te xał tlvat

²)    Zob. V. 52-57.

³)    Zob. V. 45—51. Pierwszy Steinhart odgadł, źe tutaj mowa o Hera-klicie i jego zwolennikach (Encyldopedya Erscha i Grubera, artyk, Parmenides); potem obszernie Bernays dowiódł (Gesammelte Abhand. Tom I. str. 62); potwierdził Windelband (Gesch. der antik. Naturw. und Philos. str. 152). Ostrzega bogini poetę przed drogą, po którćj błąkają się śmiertelni chwiejni (właściwie dwugłowi, <)ixoai’ut) nic nie wiedząc (en)oTeę ov<)tv). Potem tak dalój ciągnie: »oni niesieni są, głusi zarazem i ślepi, zdumieni, plemię nierozumne; być i nie być uchodzi im za to samo i nie to samo, a wszystkich rzeczy droga napowrót do siebie wraca*. Liczne do Heraklita alluzye widoczne są w tekście greckim, V. 48 i nast.

o* di ęaęeyyTcu

ttbięol oiiwę TvęXol te, Te&rnóteę, dx(jiTct ęvka,

http://rcin.org.pl