IMAG0757 (7)

XXVI

Wydaje się, że ta myśl Herbarta okazała się szczególnie płodna. Dalszy rozwój pedagogiki świadczy o tym, że jiej postęp; że jej kierunki zależą w dużej mierze od dojrzewania coraz to nowych nauk pomocniczych, takich jak różne gałęzie psychologii, jak biologia z teorią rozwoju i dziedziczności lub nauki społeczne.

Niestety, za życia Herbarta te właśnie nauki nie były dostatecznie rozwinięte. Dzieło Darwina O powstawaniu gatunków drogą doboru naturalnego wyszło dopiero w 1859 r., praca i£T. G Mendla zawierająca jego prawa dziedziczności biologiczny w 1866 r., socjologia A. Comte’a w 1842 r., I tom Kapitału K. Marksa w 1867 r., a Fizjologiczna psychologia W. Wundta w 1874.

_ Tym się tłumaczy, dlaczego Herbart, chociaż był na dobrej drodze, wskazał tylko dwie nauki pomocnicze: etykę i' psychologie.

Zajrzyjmy do Zarysu. Paragraf drugi ma tam takie brzmienie: „Pedagogika naukowa opiera się o filozofię praktyczną i psychologię. Pierwsza wskazuje cel kształcenia, druga zaś drogę, środki i przeszkody”.

Że Herbart zdawał sobie sprawę z tego, iż jego myśl jest niepełna, bo nauki nie są dostatecznie rozwinięte, o tym świadczy następujący jego aforyzm: ,,W pełni rozwiniętą pedagogikę dałoby się zbudować dopiero na w pełni rozwiniętych wszystkich pozostałych naukach. Nie zapowiadam fałszywie, jakobym potrafił wyłożyć w pełni rozwiniętą naukę. Mam tylko nadzieję, że może uda mi się zbliżyć do granic tego, co obecnie osiągalne. Pozwoliłoby to na uchwycenie związku między różnymi studiami oraz między studiami i życiem, a może jeszcze na zrozumienie, jak mało wiemy, jaka ma być konstrukcja tej strawy umysłowej, która człowieka czyni wykształconym” ¹⁵.

Herbart wreszcie starał się wypracować metody badania faktów pedagogicznych. Uważał te fakty za zdarzenia dziejące się w świecie podlegającym prawu przyczynowości. Obserwował te

¹⁶ Aphorismen zur Padagogik, B., t. II, s. 385.