Image
45 djvu

- 136

narszą obejmował po koronacyi, dokonywanej uroczyście przez prymasa w Krakowie, na sejmie koronacyjnym.

Artykuły henrykowskie i pacta conventa, które weszły w zwyczaj od r. 1573, były umową zawieraną między królem a narodem. Obrany władca obowiązywał się, w artykułach henrykow-skich, szanować zasadnicze ustawy, które poprzednio już weszły w życie, lub świeżo, w okresie pierwszego bezkrólewia, uchwalone zostały, ja-koto: zwoływać sejmy co dwa lata, szanować przywileje szlacheckie i rady senatorów-rezyden-tów, nie ubiegać się o wyznaczenie następcy i t. p. Ponadto w pactach conventach nakładano na elekta szereg zobowiązań, zmieniających się za każdym razem, stosownie do warunków i okoliczności, jak np.: dostarczenie państwu pomocy pieniężnej, zawarcie pewnych przymierzy, wychowywanie określonej ilości młodzieży zagranicą i t. p. Z czasem wszystkie zobowiązania po-inieszczano w pactach, które przygotowywał sejm elekcyjny. W razie gdyby król złamał przysięgę, naród miał prawo wypowiedzieć mu posłuszeństwo. Umowy te podkopywały znaczenie i powagę królewską, groziły rokoszem, niezadowolone żywioły mogły za lada pozorem wyłamywać się z pod władzy monarszej, wzniecać niesnaski i wojny domowe.

Prawo swobodnego wyboru królów uważała szlachta, na równi z jednomyślnością uchwał, (liberum veto), za podstawę swoich wolności, strzegła go zazdrośnie, nie bacząc, że częste elek-cye otwierały pole do knowań, intryg, do mie-sżania się dworów zagranicznych w wewnętrzne sprawy polskie, że szerzyły przekupstwo, zepsucie moralne wśród tłumów szlacheckich, Koronę poi-