img027 (39)

Międzynarodowa ochrona praw człowieka. Zarys    111

podpisało 13 państw, a 12 ratyfikowało (Polska podpisała 29 kwietnia 1999 r.). Konwencja, mając na uwadze zakaz dyskryminacji ze względu na narodowość oraz art. 8 EKPCz - poszanowania życia rodzinnego, zawiera zasady i reguły dotyczące obywatelstwa oraz kwestie związane z obowiązkową służbą wojskową w razie posiadania wielu obywatelstw (art. 1). Pozostawia normom krajowym prawo do określenia - kto jest obywatelem państwa (art. 3). Wskazuje, iż reguły dotyczące obywatelstwa powinny być oparte na następujących zasadach (art. 4): każda jednostka ma prawo do obywatelstwa i w związku z tym należy unikać istnienia statusu bezpaństwowca, nikt nie może być pozbawiony arbitralnie obywatelstwa; małżeństwo, rozwód, zmiana obywatelstwa współmałżonka nie może wpływać automatycznie na obywatelstwo drugiego małżonka. Konwencja zawiera generalne przesłanie, iż problematyka objęta jej regulacją nie może zawierać postanowień dyskryminujących ze względu na pleć, religię, rasę, kolor skóry lub pochodzenie narodowe i etniczne (art. 5). Przewidziane są również regulacje dotyczące przyznawania i utraty obywatelstwa, obowiązku służby wojskowej (art. 21-22)¹.

3. Pozatraktatowy mechanizm kontroli przestrzegania praw człowieka

Traktatowy mechanizm kontroli przestrzegania praw człowieka został wzmocniony poprzez przyjęcie przez Komitet Ministrów w dniu 10 listopada 1994 r. deklaracji w sprawie przestrzegania zobowiązań przyjętych przez państwa członkowskie Rady Europy w sferze demokracji, praw człowieka i rządów prawa. Przybrał on formę poufnych raportów o przestrzeganiu przez państwa praw człowieka. Sporządza je, co dwa lata Sekretarz Generalny w układzie tematycznym. Są rozpatrywane przez Komitet Ministrów na posiedzeniu zamkniętym i mają na celu pomóc tym państwom, w których dochodzi do łamania praw.

Od 1 stycznia 2000 r. urzęduje Komisarz Praw Człowieka. Powołanie tej instytucji było odpowiedzią na pojawiające się problemy dla systemu ochrony praw człowieka wynikające z gwałtownego rozszerzenia się Rady Europy. Kadencja Komisarza trwa sześć lat, jest on wybierany przez Zgromadzenie Parlamentarne z listy trzech kandydatów przedłożonej przez Komitet Ministrów¹¹". Biuro Komisarza Praw Człowieka znajduje się przy Sekretariacie Generalnym Rady Europy.

Zasadą działania Komisarza jako instytucji niesądowej nie jest nakaz, a jedynie zalecenie, wpływanie na opinię publiczną. Nie rozpatruje również indywidualnych skarg.

1

   Szerzej na ten temat por.: M.A. Nowicki, Europejski system ochrony praw człowieka, [w:] Szkoła praw człowieka. Teksty wykładów. Zeszyt 3..., op. cit., s. 72-75; W. Czapliński, Problematyka obywatelstwa w aktualnych pracach Rady Europy, „Studia Europejskie” 1998, nr 2, s. 49-60; M. Zdanowicz, Europejska Konwencja o Obywatelstwie, [w:] Konstytucja dla rozszerzającej się Europy. Pod redakcjąE. Popławskiej, Warszawa 2000, s. 271-276.

¹¹²    W wyborach 21 września 1999 r. pierwszym Komisarzem wybrano Hiszpana Alvaro Gil-Rob-

lesa.