img005 (67)

13

Międzynarodowa ochrona praw człowieka. Zarys kańskiej, zaś podstawą ich jest równość. Ich wspólną cechą jest to, że państwo powinno podjąć aktywne działania na ich rzecz, a więc jest to bardziej tzw. prawo pozytywne. Z tego właśnie punktu widzenia są słabiej chronione niż prawa pierwszej generacji, są w gruncie rzeczy celem, do którego państwo powinno dążyć, a nie konkretną powinnością.

Prawa człowieka trzeciej generacji" są kształtowane wokół takich wartości jak braterstwo i solidarność. Idea ta ukształtowała się w latach 70. i 80. XX wieku, podczas procesów dekolonizacyjnych i realizacji zasady samostanowienia. Poprzedzała je koncepcja praw ludów - idei równości narodów i ich samostanowienia, związana jeszcze z rewolucją burżuazyjną we Francji pod koniec XVIII wieku. Do praw solidarnościowych, zwanych kolektywnymi zalicza się m.in.¹²: prawo do pokoju; prawo do środowiska; prawo do rozwoju; prawo do wspólnego dziedzictwa ludzkości - historycznego (kulturalnego) i zasobów naturalnych; prawo do komunikowania się; prawo do pomocy humanitarnej.

Światowa Konferencja Praw Człowieka w Deklaracji Wiedeńskiej z czerwca 1993 r. stwierdziła, że Wszystkie prawa człowieka są powszechne, niepodzielne i współzależne i powiązane ze sobą. Społeczność międzynarodowa musi traktować prawa człowieka jako całość, w sprawiedliwy i równy sposób, na tej samej płaszczyźnie i z jednakową uwagą^u.

Jednakże należy mieć na uwadze to, iż współcześnie zdecydowany prym wiodą „klasyczne” prawa człowieka pierwszej generacji, które jednakże są niejednokrotnie łamane albo przez działania władz państwowych, albo przez tradycyjne kultury, przez zwyczaje i normy religijne. Natomiast prawa trzeciej generacji są często wykorzystywane do walki politycznej i ideologicznej, do oczekiwania przez Południe pomocy ze strony bogatej Północy bez prawa kontroli. Są one również wykorzystywane do uzasadnienia łamania praw odmiennością kulturową, do wskazywania, że prawa pierwszej generacji wynoszą jednostkę z jej wolnością i indywidualizmem ponad grupę, że to wytwór tradycji zachodniej i tym samym nie mają wystarczającej legitymizacji w społeczeństwach o innej kulturze¹⁴.

¹¹    Jedną z pierwszych prac w literaturze polskiej był artykuł K. Drzewickiego pt. Trzecia generacja praw człowieka, opublikowany w „Sprawach Międzynarodowych” 1983, nr 10, s. 81-98.

¹²    Szerzej na ten temat por.: K. Drzewicki, Koncepcja prawa do środowiska jako prawa człowieka, „Państwo i Prawo” 1985 , nr. 10, s. 52- 62; P. Kowalski, Międzynarodowe koncepcje prawa do rozwoju jako nowego prawa człowieka, „Sprawy Międzynarodowe” 1987, nr 10, s. 103-112; C. Mik, Zbiorowe prawa człowieka. Analiza krytyczna koncepcji, Toruń 1992, s. 90-94.

¹³    Deklaracja Wiedeńska i Program Działania Światowej Konferencji Praw Człowieka. Wiedeń, Czerwiec 1993, Poznań 1998, s. 45.

¹⁴    Szerzej na temat por.: K. Barcikowska-Gruchalska, Uwarunkowania realizacji koncepcji uniwersalizmu praw człowieka, „Sprawy Międzynarodowe” 2003, nr 3, s. 63; J. Menkes, Uniwersalny (?) system ochrony praw człowieka. Kilka uwag, „Sprawy Międzynarodowe” 1998, nr 3, s. 75-88; A. Łopatka, Międzynarodowe prawo praw człowieka. Zarys, Warszawa 1998, s. 22 i n.