img240 (11)

26 Druidzi

0    wspólnym indoeuropejskim pochodzeniu. Wspomniałem już o wyjątkowym aspekcie celtyckiego prawa, przyznającym chorym prawo do opieki i utrzymania, a także ustanawiającym szpitale. W tym systemie społecznym, który można by nazwać prymitywną, a zarazem wyszukaną formą komunizmu, lub raczej komunitaryzmu, nie istniało pojęcie absolutnej własności prywatnej ani dziedziczenia przez pierworództwo. Wszelkie funkcje w społeczeństwie celtyckim były obieralne, chociaż często w obrębie jednego rodu. Nawet Cezar zauważył w swoim dziele, że Naczelny Druid Galii został wybrany przez równych mu rangą współtowarzyszy.

Podstawowym celem tej książki jest omówienie postaci druidów, i co się z tym wiąże, życia umysłowego starożytnych Celtów. Do rozmaitych aspektów organizacji społeczności celtyckiej będziemy jeszcze wracać, tu należy jedynie podkreślić, że wbrew opiniom różnych autorów, Celtowie nie byli bandą dzikusów ani barbarzyńcami wałęsającymi się bez celu po całej Europie, oddającymi się bezwzględnym i krwawym orgiom. Społeczność celtycka była wysoce zorganizowana, a Celtowie sformułowali i rozwinęli wiele fascynujących poglądów, zarówno na swój własny temat, jak i otaczającego świata.

Pisarze greccy i rzymscy dopiero w szczytowym momencie ekspansji celtyckiej zaczęli pisać o druidach nie tylko jako kapłanach, ale jako filozofach, sędziach, wychowawcach i nauczycielach, historykach, medykach, wróżbitach, astronomach i astrologach, czyli rodzimej wykształconej klasie społeczności celtyckiej. I zauważyli, że druidzi są obecni w każdym zakątku świata celtyckiego.

Nora Chadwick zwróciła uwagę, że większość zachowanych informacji dotyczących druidów zawarta w źródłach klasycznych pochodzi z okresu, gdy wpływowa kasta druidów chyliła się ku upadkowi. Pisze ona:

Upadek druidów! Ten temat stał się prawdziwym polem bitwy dla uczonych poważnie zajmujących się miejscem druidów w historii. Dlaczego Rzymianie „zwalczali”, „prześladowali”, „szykanowali” druidów? Pliniusz jako pierwszy postawił to pytanie

1    odpowiedział na nie z pełnym przekonaniem i zadowoleniem. Mimo to pytanie ciągle powraca i stało się palącym problemem do rozwiązania dla badaczy zarówno Imperium Rzymskiego, jak i celtyckiego Zachodu...

Nora Chadwick dochodzi do wniosku, że owo prześladowanie i zwalczanie druidów przez Rzymian to jedynie wytwór późniejszej nauki, która poszukiwała racjonalnego wytłumaczenia zniknięcia druidów. Według źródeł celtyckich doszło nie tyle do zniknięcia druidów, co raczej do zmiany ich roli w społeczeństwie. Pytanie o zniknięcie druidów staje się zatem pytaniem o przyczyny zmiany ich roli. Z materiałów celtyckich wynika, że druidzi przestali być filozofami, sędziami, nauczycielami, medykami, wróżbitami i astronomami, a stali się czarodziejami i poetami. Nora Chadwick sugeruje, że kasta druidów ulegała już zmianom, a rzymski podbój zmiany te tylko przyspieszył i zaciemnił ich przyczyny. Argumentuje ona w sposób następujący:

Dowody na prześladowania nie są zbyt imponujące. Nie zachowały się żadne akty prawne wymierzone przeciw druidom, brak bezpośrednich świadectw poświadczających represje. Wszystko wskazuje na to, że porządek druidyczny uległ powolnemu rozkładowi, jako nieunikniony wynik oddziaływania kultury wyższej na niższą.

Aby zaakceptować powyższe argumenty, należałoby przyjąć niemalże czołobitne uwielbienie pani Chadwick dla wszystkiego, co rzymskie, i uznać wszystko, co celtyckie, za barbarzyńskie. Poza tym rozumowanie powyższe nie tłumaczy zmian w Irlandii, gdzie w tym czasie kultura rzymska nie miała żadnych wpływów.

Pozostaje jednak problem braku informacji na temat druidów w źródłach klasycznych przed drugiem wiekiem p.n.e. Czy druidzi funkcjonowali w celtyckim społeczeństwie w czasach wcześniejszych niż drugi wiek p.n.e.? Będę się starał udowodnić, że odpowiedź brzmi „tak”, ale współcześni druidom komentatorzy nie używali nazwy kasty, a jedynie wspominali o poszczególnych funkcjach pełnionych przez jej członków.

Kolejne pytanie brzmi: kiedy druidzi pojawili się w społeczeństwie celtyckim i jakie jest ich pochodzenie?