img284 (7)

104 Druidzi

Lugh bywał również zwany w Irlandii samildanach, „posiadający wiele umiejętności”. Wśród nich znajdowało się szewstwo, a jedna z dedykacji ku czci Lugha, znaleziona w Tarragonie w Hiszpanii, pochodziła od starego cechu szewców. Profesor Dillon wskazuje na dalsze fascynujące paralele: w Backa, niedaleko Brastas w Szwecji, „bóg o wielkiej dłoni” znany jest jako „szewc”. Paul-Yves Sebbilot w Le Folklore de France (1904-07), twierdził, że Bretończycy z Morbihan w dalszym ciągu mówiąc o słońcu używali eufemizmu sabotier (szewc). Czy to przypadek, że w [walijskiej opowieści] Mabinogion Lleu Llaw Gyffes odwiedza swoją matkę w przebraniu szewca?^{1 2 3 4 5 6 7} I wreszcie w Irlandii, gdy chrześcijaństwo zapędziło starych bogów pod ziemię, Lugh skurczył się do postaci baśniowego rzemieślnika, Lugh chromain, czyli małego, przygarbionego Lugha. Wszystko, co dziś pozostało po potężnym patronie celtyckich sztuk i umiejętności, to zanglicyzowana wersja słowa Lugh-chromain, czyli leprechaun - „baśniowy szewczyk, złośliwy duszek”⁸!

Innym bogiem czczonym przez Celtów był galijski Ogmios, utożsamiony przez greckiego poetę Lukiana (Lukianos, ok. 115 - po 180 n.e.) z Heraklesem. Odpowiednikiem Ogmiosa był irlandzki Ogma oraz Ogmia w Brytanii. Z Brytanii na przykład pochodzi odnaleziony w Richborough fragment ceramiki z inskrypcją Ogmia i postacią o długich, kręconych włosach, ze słonecznymi promieniami emanującymi z głowy. W mitologii irlandzkiej Ogma był synem Dagdy, bogiem wymowy i literatury. Przypisuje mu się stworzenie najstarszej formy irlandzkiego alfabetu, zwanego od jego imienia ogamem. Córka Ogmy poślubiła boga-lekarza, Dian Cechta. Pochodzenie i przygody Ogmy czynią go podobnym greckiemu Heraklesowi, synowi Zeusa, ojca greckich bogów.

Wiele innych postaci z irlandzkiego panteonu, m.in. Brigit, Bron, Buanann, Cumal, Goibniu, Mannanan, Mider, Nemon, Net i Nuada, ma swoje odpowiedniki w Brytanii i Galii.

Lukian dodatkowo wspomina o kulcie Esusa, Taranisa i Teutatesa. Pisze on o nieokrzesanym „Esusie i jego barbarzyńskich ołtarzach”, na których składano przebłagalne ofiary z ludzi. Na pochodzącej z lat 14-37 n.e. płaskorzeźbie dedykowanej Jowiszowi, a odnalezionej w 1711 roku pod chórem katedry Notre Damę w Paryżu, Esus przyjmuje postać muskularnego drwala. Z tego samego okresu pochodzi podobny wizerunek znaleziony w Trewirze. Łatwiej zidentyfikować dwóch pozostałych bogów: Taran, czyli „gromowładny” (we współczesnym walijskim słowo taran nadal oznacza grom, podobnie torann w irlandzkim), przypomina Thunora lub Thora, „wielkiego boga gromu”. W dedykacjach Taranis jest często utożsamiany z Jowiszem. Pomniki ku jego czci zachowały się w Chester (Anglia), Bóckingen i Godramstein (Niemcy), Orgon, Thauron i Tours (Francja) oraz w Scardonie w byłej Jugosławii. Taran pojawia się w walijskiej mitologii jako ojciec Gluneu’a, jednej z siedmiu osób, które przeżyły tragiczną walkę Brana z Matholwchem. Jeżeli chodzi o wspomnianego przez Lukiana Teutatesa (w innej pisowni: Toutatis), to jego imię oznacza lud lub plemię (podobnie jak tuath w irlandzkim i tud w walijskim). Z dedykacji jasno wynika, że mamy tu do czynienia raczej z tytułem niż imieniem. Słowo Teutates pojawia się razem z innymi imionami, jak na przykład Mars Toutates Cocidius w Carlisle. Należy uznać, że Teutates oznaczał boga plemienia lub ludu. Na tej podstawie przypuszcza się, że gdy ludy germańskie dotarły do wschodniej granicy terenów celtyckich, Celtowie określali ich jako „(tych) ludzi”, czyli Teutonów, podobnie jak w dziewiętnastym wieku nazwano mieszkańców południowej Afryki mianem Bantu, od rodzimego słowa oznaczającego po prostu „ludzi”.

Wiele celtyckich bóstw czczono pod postacią trójcy lub triady. Wydaje się, że pojęcie potrójnego boga sięga korzeniami tradycji indoeuropejskiej. W mitologii indyjskiej boską triadę Trimurti stanowili: Brahma jako stwórca świata, Wisznu jako obrońca świata i Śiwa jako niszczyciel. Już Pitagoras uważał trzy za doskonałą liczbę filozofów - początek, środek i koniec - i używał jej jako symbolu boskości. Starożytni Grecy uważali, że światem rządzi trzech bogów: Zeus (niebo), Posejdon (morze) i Pluton/Hades (świat podziemny). Liczba trzy głęboko przenika Grecką mitologię: trzy Mojry, trzy Furie, trzy Gracje, trzy Harpie, wieszczki Pytia i Sybilla zasiadały na trójnogu, liczba Ksiąg Sybilii to trzy razy trzy, podobnie liczba Muz itd.

Pod tym względem świat celtycki nie odbiegał od greckiego: postrzegano człowieka jako ciało, duszę i ducha; świat składał się z ziemi, morza i powietrza; naturę dzielono na zwierzęcą, roślinną i nieożywioną; jako podstawowe kolory wyróżniano czerwony, żółty i niebieski itp. Trzy było liczbą wszystkich rzeczy. Większość bogów miała postać trójcy. W opowieściach celtyckich pojawiają się różne kombinacje tej liczby - dziewięć (trzy razy trzy) oraz trzydzieści trzy.

Irlandię reprezentuje bogini o trzech postaciach: Eire, Banba i Fótla. Było też trzech celtyckich bogów umiejętności: Goibhniu, Luchta i Creidhne. Bogini płodności, uzdrawiania i poezji, a nawet sam Dagda czczeni są pod postacią trójcy. Najsłynniejszą boginią wojny była Mórrigan, znana także jako Mórrigu „wielka królowa”, występująca w trzech postaciach - jako Macha, Badb i Nemain. Ucieleśniała w świecie nadprzyrodzonym wszystko to, co najbardziej wynaturzone i przerażające.

W religii Celtów również postać Matki czczono pod postacią trójcy, z terenów Galii zachowały się zapisane po łacinie dedykacje używające tytułu matres lub matronae. Matka Ziemia była symbolem płodności, przedstawiano ją z dziećmi,

1

Imię Lleu Llaw Gyffes oznacza „Jasnowłosego o zręcznej dłoni”. Jego matka Aranrhod rzuciła

2

na syna klątwę bezimienności, opiekujący się nim brat matki, Gwydion, przyprowadził go

3

przebranego za szewca. Chłopiec popisywał się sprawnością w strzelaniu z procy i zachwycona

4

Aranrhod zawołała: „Jakże zręczną dłonią jasnowłosy trafił ptaka”, nadając tym sposobem synowi

5

imię (przyp. tłum.).

6

^x Powszechnie przyjmowana etymologia słowa leprechaun. oznaczającego „małego, złośliwego

7

duszka”, wywodzi je od staroirlandzkiego luchorpn (lu, „małe” + corp, „ciało”); (przyp. tłum.).